Mickelsson en Roos (HvJ 04-06-2009, Zaak C-142/05)

In casu wordt een prejudiciële vraag gesteld of de artt. 34 en 36 VWEU of de pleziervaartuigenrichtlijn in de weg staan aan een Zweedse regeling over het gebruik van waterscooters. Er moet worden bekeken in hoeverre nationale bepalingen die het gebruik van producten beperken, aan art. 34 VWEU dienen te worden getoetst.
Het gaat om twee verdachten; hun wordt verweten dat zij de Zweedse waterscooterverordening hebben overtreden. Deze verordening verbiedt het gebruik van waterscooters buiten de openbare vaarwegen en de watergebieden waarvoor de plaatselijke overheidsinstantie het gebruik van waterscooters heeft toegestaan. Verder geeft dit verzoek om een prejudiciële beslissing aanleiding tot uitlegging van de informatierichtlijn.

Hof

De richtlijn was niet van toepassing toen de feiten zich hebben voorgedaan. De richtlijn staat er niet aan in de weg dat lidstaten bepalingen vaststellen over de vaart op bepaalde wateren met het oog op bescherming van het milieu en van het net van waterwegen en ter bevordering van de veiligheid op die waterwegen, mits deze bepalingen geen wijzigingen vereisen in de vaartuigen die aan de eisen van deze richtlijn voldoen.

De richtlijn staat er niet in de weg aan nationale bepalingen die, ter bescherming van het milieu, het gebruik van waterscooters op bepaalde wateren verbieden. De bepalingen mogen niet indruisen tegen de voorschriften van het verdrag.

Maatregelen van gelijke werking als kwantitatieve invoerbeperkingen zijn maatregelen van een lidstaat die er toe strekken of tot gevolg hebben dat uit andere lidstaten afkomstige producten minder gunstig worden behandeld, alsook belemmeringen van het vrije goederenverkeer, die, bij ontbreken van harmonisatie van de nationale wettelijke regelingen, voortvloeien uit de toepassing op goederen uit andere lidstaten. Zelfs indien de nationale regeling niet er toe strekt of tot gevolg heeft dat uit andere lidstaten afkomstige producten minder gunstig worden behandeld, kan de opgelegde beperking van het gebruik van een product op het grondgebied van een lidstaat, afhankelijk van haar draagwijdte, een aanzienlijke invloed hebben op het consumentengedrag, dat weer een negatieve uitwerking kan hebben voor de toegang van dit product tot de markt van deze lidstaat; er is dan immers weinig belang bij om het product te kopen.

De regels leiden er toe dat de toegang van producten tot de nationale markt wordt belemmerd, als de gebruikers van waterscooters deze niet kunnen gebruiken op een wijze die kenmerkend is voor en inherent aan deze producten of dat het gebruik hiervan aanzienlijk wordt beperkt. De nationale regeling moet bovendien geschikt zijn ter verwezenlijking van het doel en niet verder gaan dan noodzakelijk.

De Zweedse regering betoogt dat de nationale verordening wordt gerechtvaardigd door het doel van milieubescherming. Volgens art. 36 VWEU vormt art. 34 VWEU geen beletsel voor invoerverboden of –beperkingen die gerechtvaardigd zijn uit hoofde van onder andere bescherming van gezondheid en het leven van personen, dieren of planten en volgens vaste rechtspraak kan het doel van milieubescherming nationale maatregelen die het intracommunautaire handelsverkeer kunnen belemmeren, rechtvaardigen, mits de maatregelen evenredig zijn aan het beoogde doel.

Opdat de nationale regeling echter als gerechtvaardigd zou kunnen worden beschouwd, zullen de nationale autoriteiten nog moeten aantonen dat de beperkende gevolgen voor het vrije goederenverkeer niet verder gaan dan ter bereiking van dat doel noodzakelijk is. Het verbod omvat een zeer groot gebied. Het is hier niet uitgesloten dat andere maatregelen dan het verbod een zeker niveau van milieubescherming kunnen verzekeren, maar aan de lidstaten kan niet de mogelijkheid worden ontzegd om een doel zoals de bescherming van het milieu te verwezenlijken door de invoering van algemene regels die noodzakelijk zijn wegens geografische kenmerken van het land en door nationale autoriteiten zonder moeilijkheden kunnen worden gehandhaafd en gecontroleerd.

Een algemeen verbod om dergelijke producten buiten de openbare vaarwegen te gebruiken, is wel een maatregel die verder gaat dan noodzakelijk is om het doel milieubescherming te bereiken. Zo’n regeling zou evenredig kunnen zijn als de bevoegde nationale autoriteiten verplicht zijn zulke maatregelen te nemen en als die autoriteiten hun bevoegdheid hebben uitgeoefend en de gebieden hebben aangewezen die aan de voorwaarden van de nationale verordening voldoen en dat dergelijke maatregelen zijn vastgesteld binnen een redelijke termijn na de inwerkingtreding van de verordening.

Het ontbreken van uitvoeringsmaatregelen hoeft niet noodzakelijk de evenredigheid aan te tasten. Indien de verwijzende rechter zou vaststellen dat de uitvoeringsmaatregelen binnen een redelijke termijn, maar na de feiten in het hoofdgeding zijn genomen en dat zij als bevaarbare gebieden de wateren aanwijzen waarin verdachten in het hoofdgeding waterscooters hebben bestuurd, hetgeen tot hun vervolging aanleiding heeft gegeven, moet het, wil de nationale maatregel zijn evenredige karakter en dus zijn rechtvaardiging door het doel van milieubescherming behouden, bovendien zijn toegestaan dat verdachten die aanwijzing aanvoeren, hetgeen trouwens ook wordt voorgeschreven door het communautaire algemene beginsel van de retroactieve toepassing van, naargelang het geval, de gunstigste strafwet en de lichtste straf.