A.C.A.B (HR 11-01-2011, ECLI:NL:HR:2011:BP0291)

Onderwerp

Het aannemen van de algemene bekendheid van een feit.

Rechtsvraag

Heeft het Hof terecht aangenomen dat de betekenis van de afkorting A.C.A.B. van algemene bekendheid is?

Casus

Een hoofdagent van politie Zeeland zag de verdachte op de openbare weg in een stadscentrum lopen met een bomberjack met de opdruk ‘A.C.A.B.’ (All Cops Are Bastards). De verdachte is aangehouden ter zake van belediging van een politieambtenaar in functie. Het jack is in beslag genomen. De agent heeft aangifte gedaan. De afkorting A.C.A.B. is volgens de agent algemeen bekend bij het publiek, waardoor hij zich beledigd voelt en is aangetast in zijn goede eer in de uitoefening van zijn beroep. De verdachte heeft verklaard dat hij op de hoogte is van de betekenis van de afkorting en het jack speciaal online had besteld. Een week voor de aanhouding was de verdachte door andere politieagenten gewaarschuwd in verband met de beledigende opdruk. De verdachte stelt niet de intentie te hebben gehad een agent te beledigen, hij wilde zich slechts afficheren met de groep waarvan hij op dat moment deel uitmaakte. Het gaat om een vorm van meningsuiting. Bovendien stelt hij dat de betekenis van de afkorting niet vaststaat. In cassatie klaagt de verdachte dat het Hof ten onrechte heeft aangenomen dat de betekenis van A.CA.B. een feit van algemene bekendheid is.

Rechtsgang

Gerechtshof

Verwerpt de verweren van de verdachte en heeft bewezenverklaard dat de verdachte een politieagent in functie heeft beledigd. Indien de dader zich voldoende bewust is geweest van het beledigende karakter van de afkorting, dan de is opzet om te beledigen aanwezig. Het uiten van een mening wordt begrenst door de bescherming van de goede naam van anderen. Bovendien levert het ‘googelen’ van de afkorting een veelvoud van treffers op die verwijzen naar “All Cops are Bastards”. Een substantieel deel van het publiek is bekend met deze betekenis, daarom heeft de afkorting te gelden als een feit van algemene bekendheid.

Advocaat-generaal

Concludeert tot verwerping van het beroep.

Hoge Raad

Vernietigt de bestreden uitspraak van het Hof. Op grond van art. 339 lid 2 Sv. behoeven feiten of omstandigheden van algemene bekendheid geen bewijs. Een feit is van algemene bekendheid, indien ieder van de rechtstreeks bij het geding betrokkenen geacht moet worden het feit te kennen of deze zonder noemenswaardige moeite uit algemeen toegankelijke bronnen kan achterhalen. Een rechter is niet gehouden een algemeen bekend feit bij het onderzoek op de terechtzitting ter sprake te brengen. Wanneer echter niet zonder meer duidelijk is of er sprake is van een algemeen bekend feit, dient de rechter dat feit aan de orde te stellen bij de behandeling van de zaak op de terechtzitting. Als bij het onderzoek op de terechtzitting het uitdrukkelijk onderbouwde standpunt wordt aangedragen dat en waarom het feit niet van algemene bekendheid is, dan zal de rechter in geval van afwijking van dat standpunt in zijn uitspraak moeten aangeven welke redenen daartoe hebben geleid. Dit volgt uit art. 359 lid 2 Sv. Het was

Casus

In beide zaken was voor het bewijs gebruik gemaakt van schriftelijke slachtofferverklaringen. In de zaak van Al-Khawaja, die was veroordeeld wegens twee gevallen van aanranding, kon één van de slachtoffers niet worden gehoord omdat zij na het afleggen van een verklaring tegenover de politie was overleden; in de zaak van Tahery, die was veroordeeld wegens mishandeling, hoefde een getuige, die tegenover de politie een verklaring had afgelegd niet ter terechtzitting te verschijnen wegens vrees voor het afleggen van een verklaring als getuige. Al-Khawaja en Tahery klaagden beiden over schending van artikel 6 lid 3, onder d jo. 6 lid 1 EVRM omdat zij de getuigen niet hadden kunnen ondervragen hoewel het bewijs uitsluitend of in hoofdzaak berustte op hun verklaringen. In de zaak Al-Khawaja was het slachtoffer de enige directe getuige van het delict, in de zaak Tahery was de getuige de enige die gezien had dat Tahery de persoon was die het slachtoffer met een mes had gestoken.

EHRM

Gelet op de jurisprudentie van het EHRM dient er steeds een goede reden te zijn voor de afwezigheid van een getuige. Indien een veroordeling uitsluitend of in beslissende mate is gebaseerd op een verklaring van een persoon die de verdachte niet op enig moment heeft kunnen ondervragen, kan dat betekenen dat de rechten van de verdediging beperkt worden in een mate die niet verenigbaar is met de waarborgen van artikel 6.

De vraag of er een goede reden is voor afwezigheid van de getuige zal steeds als eerste moeten worden beoordeeld. De afwezigheid van een dergelijke reden kan betekenen dat artikel 6 lid 1 en 3, onder d worden geschonden, zelfs waar de verklaring niet beslissend is.

Een veroordeling die uitsluitend of in beslissende mate is gebaseerd op een niet ondervraagde getuige resulteert evenwel niet automatisch in een schending van artikel 6: dat hangt af van de vraag of voldoende ‘counterbalancing factors’ in acht zijn genomen, waaronder het bestaan van voldoende sterke procedurele waarborgen die een eerlijke en adequate beoordeling van de betrouwbaarheid van dat bewijs mogelijk maken. Dat betekent dat een veroordeling op basis van dergelijk bewijs alleen mogelijk is, indien dat bewijs voldoende betrouwbaar is, gelet op het belang ervan voor de zaak.

Gelet op het standpunt van de regering van het Verenigd Koninkrijk in beide zaken dat noch de verklaring van ST (in de zaak tegen Al-Khawaja), noch de verklaring van T (in de zaak tegen Tahery) het enige of beslissende bewijs vormde, beoordeelt de grote kamer de beide zaken aan de hand van drie factoren: (1) of het noodzakelijk was de verklaring van de afwezige getuige toe te laten tot het bewijs; (2) of de niet getoetste verklaring het enige of beslissende bewijs vormde voor de veroordeling van elk van de klagers en (3) of voldoende ‘counterbalancing factors’ aanwezig waren, waaronder sterke procedurele

Anonieme informatie (HR 13-07-2010, ECLI:NL:HR:2010:BM2492)

Onderwerp

Rechtmatigheid van verkregen bewijs naar aanleiding van een anonieme melding.

Rechtsvraag

Is het verkregen bewijs naar aanleiding van een anonieme, niet-geverifieerde melding rechtmatig?

Casus

Naar aanleiding van een gedetailleerde melding via Meld Misdaad Anoniem is door de politie een onderzoek gestart in de woning van de verdachten. Daarbij is hennep aangetroffen en ontdekte men dat elektriciteit werd ontvreemd. Bij een later nader onderzoek heeft men enkele documenten in beslag genomen. Verdachte stelt dat het bewijs onrechtmatig is verkregen, omdat de woning slechts op grond van een MMA-melding (anoniem) is binnengetreden. Er is volgens de verdachte geen sprake van een redelijk vermoeden van schuld als bedoeld in art. 9 lid 1 aanhef en sub b van de Opiumwet. Het gaat om een onherstelbaar vormverzuim als bedoeld in art. 359a Sv. Dit moet volgens de verdachte leiden tot uitsluiting van het onrechtmatig verkregen bewijs.

Rechtsgang

Gerechtshof

Heeft bewezenverklaard dat de verdachte de Opiumwet heeft overtreden en elektriciteit heeft afgetapt. Een voldoende gedetailleerde en concrete anonieme melding van een misdrijf kan voldoende grond voor het in art. 9 lid 1 sub b Opiumwet bedoelde vermoeden opleveren om het afgeven van een machtiging tot binnentreden van de woning te rechtvaardigen. Daar de melding erg gedetailleerd was, konden de betrokken politieambtenaren het vermoeden hebben dat in de betreffende woning een overtreding van de Opiumwet werd gepleegd. Het is wenselijk dat na een MMA-melding nader onderzoek plaatsvindt ter verificatie, maar het achterwege laten daarvan maakt het handelen op basis van die verdenking onder alle omstandigheden nog niet onrechtmatig. Gelet op de inhoud van melding was onverwijld optreden van de politie aan te raden. Het binnentreden en de inbeslagneming als bedoeld in art. 9 Opiumwet zijn rechtmatig geschied.

Advocaat-generaal

Concludeert tot verwerping van het beroep. De MMA-melding was voldoende om de woning binnen te treden en zaken in beslag te nemen. Het bewijs is rechtmatig verkregen.

Hoge Raad

Vernietigt de bestreden uitspraak van het Hof. Een verdenking van het overtreden van de Opiumwet kan worden aangenomen op basis van een anonieme melding. Ingeval van een MMA-melding is zo mogelijk nader onderzoek ter verificatie van de melding wenselijk. Er is dus niet steeds nader onderzoek vereist voor het mogen aannemen van een voldoende verdenking. Het oordeel van het Hof dat in het onderhavige geval het achterwege laten van een nadere verificatie van de melding het binnentreden van de woning in de omstandigheden van het geval niet onrechtmatig maakt, is echter niet begrijpelijk. De enkele in aanmerking genomen omstandigheid dat de inhoud van de anonieme melding noopte tot onverwijld optreden ontneemt niet de onrechtmatigheid aan het binnentreden op basis van informatie die zonder nadere verificatie een onvoldoende verdenking oplevert. 

Casus

Verdachte heeft als basketbalspeler op de bewuste avond meegespeeld in een wedstrijd in de gemeente Urk. Tegen het einde van de wedstrijd kreeg verdachte een zodanige klap van een tegenspeler tegen zijn slaap, dat hij op de grond is gevallen. Hij is niet bewusteloos geweest en voelde zich niet duizelig. Vervolgens werd hij uit de wedstrijd gehaald. De aanwezige fysiotherapeut controleerde de toestand van verdachte, gaf hem een ijszakje voor de pijnlijke plek en een aspirine. Verdachte is vervolgens gaan douchen. Daarna hebben een kennis van hem en haar vriend afzonderlijk met verdachte gesproken. Beiden vonden hem tijdens dit gesprek een verwarde indruk maken, maar hebben dit geen van beiden kenbaar gemaakt aan verdachte. Beiden wisten dat verdachte in zijn auto die avond nog naar huis (Amstelveen) zou rijden. De fysiotherapeut heeft verdachte uit voorzorg na het gebeuren nog ongeveer drie kwartier in het oog gehouden en geen bijzonderheden waargenomen. Hij achtte het verantwoord verdachte in zijn auto naar huis te laten rijden. Toen verdachte reeds in zijn auto zat, heeft de fysiotherapeut nog naar zijn toestand geïnformeerd en heeft verdachte hem een positief antwoord gegeven. Verdachte zelf voelde zich op dat moment goed. Vervolgens is verdachte uit Urk weggereden met de bedoeling om via Emmeloord en Lelystad naar Amstelveen te rijden. Op de zuidelijke rijstrook van de A1 richting Apeldoorn heeft verdachte een aanrijding veroorzaakt en is vervolgens doorgereden. Verdachte heeft geen verklaring voor het feit dat hij op die weg heeft gereden. Van de aanrijding heeft hij evenmin iets gemerkt. De raadsvrouw van verdachte heeft ter terechtzitting het verweer van “verontschuldigbare onmacht” (afwezigheid van alle schuld) naar voren gebracht, ter bestrijding van de tenlastegelegde schuld.

Rechtbank

De rechtbank acht het aannemelijk dat tijdens de rit naar huis bij verdachte op een gegeven moment een bepaalde vorm van “afwezigheid” is ontstaan als gevolg van de eerder die avond opgelopen klap tegen zijn hoofd. Het feit dat verdachte, die de bedoeling had naar Amstelveen te gaan, zich heeft bevonden op de zuidelijke rijbaan van de A1 richting Apeldoorn, een route die in geen verband kan worden gebracht met verdachtes reisdoel, draagt het oordeel van de rechtbank in belangrijke mate.

Voorts is de rechtbank van oordeel dat het verdachte “niet euvel te duiden is” dat hij, overeenkomstig zijn tevoren genomen besluit, met zijn auto naar huis is gereden. Er waren immers geen voor hem toen kenbare aanwijzingen dat hij lichamelijk en/of geestelijk niet in orde zou zijn. Derhalve bestond er voor hem toen geen aanleiding te twijfelen aan zijn bekwaamheid zijn auto naar behoren te besturen.

Nu verdachte van zijn handelen op geen wijze een verwijt valt te maken, ontbreekt bij hem de tenlastegelegde schuld, zodat verdachte van het hier tenlastegelegde dient te worden vrijgesproken.

Benzinstation (HR 26-10-2004, NJ 2004, 682)

Leerstuk

Deelneming (art. 47 Sr): medeplegen.

Rechtsvraag

Is in casu sprake van het medeplegen van een misdrijf in de zin van art. 47 Sr, waarbij de verdachte de handeling opzettelijk heeft uitgelokt?

Casus

De verdachte heeft contact opgenomen met het slachtoffer. Dit, omdat de verdachte was medegedeeld dat B voor de verdachte beledigende opmerkingen had gemaakt over de moeder van de verdachte. Op voorstel van B werd afgesproken elkaar op een benzinestation te ontmoeten. Medeverdachte A heeft verklaard dat medeverdachte J heeft gezegd dat hij B een lesje zou leren. De verdachte wist dat medepleger J gewapend was tijdens de ontmoeting en dat hij al eens eerder bij een ruzie had geschoten. Na de aankomst bij het benzinestation zijn de verdachte en medepleger J uit de auto gestapt. De verdachte is op de al aanwezige B afgestapt, die een vuurwapen ter hand heeft genomen. Verdachte is toen weggerend. J heeft daarna een groot aantal schoten op B gevuurd, waardoor hij is overleden. De verdachte heeft na afloop van de schietpartij nog een schoppende beweging gemaakt om het pistool uit de handen van het slachtoffer te schoppen.

Hof

Het Hof acht bewezen dat in casu sprake is van medeplegen van doodslag. Hierbij heeft het Hof in aanmerking genomen dat de verdachte het initiatief heeft genomen tot de ontmoeting met het slachtoffer. Als iemand samen met een ander, die een vuurwapen in bezit heeft, een van tevoren gemaakte afspraak heeft een derde te ontmoeten, terwijl hij daarbij willens en wetens de aanmerkelijke kans aanvaard dat die derde door die ontmoeting door de ander wordt gedood, dan kan uit dat voorwaardelijk opzet de voor medeplegen vereiste bewuste en nauwe samenwerking worden afgeleid. Bovendien kan de aanvaarding van die kans bevestigd worden door de omstandigheid dat de verdachte nog een schoppende beweging tegen of naar het lichaam van B heeft gemaakt, nadat deze al beschoten op de grond lag.

Hoge Raad

De Hoge Raad meent evenwel dat op grond van omstandigheden die zich veel onmiddellijker in de nabijheid bevinden van de dodelijke schoten, geen sprake is van medeplegen bij de verdacht. Tot die omstandigheden worden het feit dat de verdachte geen uitvoeringshandeling heeft verricht en de schoppende beweging naar het slachtoffer niet de bedoeling had het slachtoffer te doden, gerekend. Het zich niet-distantiëren wordt gerelativeerd door de vaststelling dat er sprake was van een plotselinge escalatie. Die omstandigheden had het Hof tot nadere bewijsoverweging moeten aanzetten.

Annotator

In deze zaak gaat het fout t.a.v. het bewijs van verband tussen de samenwerking en de voltooiing van het delict. Het Hof gaat er te gemakkelijk vanuit dat de enkele aanwezigheid van de verdachte op de plaats van het delict tot bewijs van medeplegen leidt. Bovendien heeft de Hoge Raad zich te weinig uitgelaten over het niet-distantiëren.

Conclusie

Voor medeplegen is noodzakelijk dat er sprake is van een zodanig bewuste, nauwe en volledige samenwerking die gericht is op het voltooien van het delict. In deze formule ligt zowel een

Beroep op zwijgrecht als bewijs?, HR 15 juni 2004, NJ 2004, 464

Onderwerp

consequenties verbonden aan beroep op zwijgrecht? In dit arrest geeft de Hoge Raad invulling aan het arrest EHRM Murray.

Casus

Verdachte wordt verdacht van o.a. het stelen van sieraden. Hij beroept zich op zijn zwijgrecht omtrent de vraag over de herkomst van de sieraden. Uit de bewijsmiddelen blijkt dat de sieraden behoren tot een groep gestolen sieraden.

Rechtsgang

Hoge Raad: Vooropgesteld wordt dat aan de weigering van een verdachte om een verklaring af te leggen niet tot bewijs kan bijdragen. De Hoge Raad erkent dit, maar stelt dat een rechter indien een verdachte voor een omstandigheid die op zichzelf of in samenhang met de verdere inhoud van de bewijsmiddelen beschouwd redengevend moet worden geacht voor het bewijs van het aan hem tenlastegelegde feit, geen redelijke, verklaring heeft gegeven zulks niet in zijn overwegingen omtrent het gebezigde bewijsmateriaal zou mogen betrekken. (r.o. 4.8)
Een rechter kan dus geen gevolgen trekken uit het feit dat een verdachte geen verklaring aflegt. In casu maakt het niet uit of de verdachte wel of geen verklaring aflegt aangezien het verdere bewijs sterk genoeg is om hem te veroordelen.

Conclusie

Het feit dat een verdachte geen verklaring geeft omtrent het bewijs kan niet mee worden gewogen in de overwegingen omtrent het bewijsmateriaal.

Bevoegdheden Rechter-commissaris (HR 03-03-2015, ECLI:NL:HR:2015:505)

Onderwerp

Bevoegdheden en taken van de Rechter-commissaris (RC) ingeval deze zijn onderzoek nog niet heeft voltooid op het moment waarop de verdachte is of zal worden gedagvaard.

Casus

De Procureur-generaal heeft beroep in cassatie ingesteld in het belang van de wet. In de praktijk blijkt onduidelijkheid te bestaan omtrent de bevoegdheden en taken van de RC ingeval deze zijn onderzoek ingevolge art. 181 e.v. Sv. nog niet heeft afgerond op het moment waarop de verdachte is of zal worden gedagvaard. In het bijzonder gaat het om een drietal vragen:

1. In hoeverre is de RC nog bevoegd onderzoekshandelingen te verrichten en te beslissen op vorderingen of verzoeken om nader onderzoek als de verdachte reeds is gedagvaard?

2. Kunnen de OvJ en de verdachte na verwijzing door de zittingsrechter ex. art. 316 Sv. op grond van art. 185 Sv. de in art. 181 Sv. en 183 Sv. bedoelde vorderingen respectievelijk verzoeken tot het verrichten van onderzoekshandelingen doen?

3. Staat een rechtsmiddel open tegen afwijzende beslissingen die de RC na dagvaarding of na verwijzing neemt op verzoeken tot het verrichten van onderzoekshandelingen?

Rechtsgang

Rechtbank

Heeft de zaak verwezen naar de RC, ter afronding van de lopende onderzoeken en voorts al datgene te doen wat hij in overleg met de OvJ en de raadsvrouw wenselijk of noodzakelijk acht. De raadsvrouw van de verdachte heeft bij de Rechter-commissaris verscheidene verzoeken ingediend om onderzoekshandelingen te verrichten. Deze verzoeken zijn deels toegewezen en deels afgewezen. Tegen de afwijzing is een bezwaarschrift ingediend. De rechtbank heeft de verdachte ontvankelijk verklaard in zijn bezwaarschrift. De RC heeft de beslissingsbevoegdheid om bepaalde onderzoeken uit te voeren. Indien hij beslissingen neemt waar de verdediging het niet mee eens is, rijst de vraag of daartegen een rechtsmiddel bij de raadkamer van de rechtbank openstaat of dat de beslissing bij de verwijzende zittingsrechter moet blijven. Tegen de tussentijdse beslissing van de RC kan een bezwaarschrift worden ingediend bij de rechtbank. Het ontbreken van een vermelding in art. 316 lid 3 Sv. maakt dit niet anders. Indien de zittingsrechter de voortzetting van het vooronderzoek overlaat aan de RC, staat een redelijke wetstoepassing er niet aan in de weg dat de verdediging de bevoegdheid wordt geschonken om een bezwaarschrift in te dienen tegen bepaalde beslissingen van de RC op gelijke wijze als bij het vooronderzoek vóór de dagvaarding.

Gerechtshof

Verklaart de verdachte ontvankelijk in zijn ingediende bezwaarschrift en verklaart het bezwaarschrift ongegrond.

Hoge Raad

Vernietigt de bestreden beschikking in het belang van de wet. Ingevolge art. 181 Sv. kan de OvJ vorderen dat de RC onderzoekshandelingen verricht. Ingevolge art. 182 Sv. kan een verdachte die is verhoord of reeds wordt vervolgd ter zake van een strafbaar feit de RC verzoeken onderzoekshandelingen te verrichten. Als de RC de door de verdachte verzochte onderzoekshandelingen weigert te verrichten, kan deze laatste binnen twee weken een bezwaarschrift indienen bij de rechtbank. Tevens van belang zijn de artikelen 183, 185, 237, 238, 316 en 446 lid 1

Bijlmer noodweer (HR 23-10-1984, NJ 1986/56)

Casus

Verdachte werd op straat overvallen en geprobeerd van haar tasje te beroven. De vrouw droeg, in strijd met de Vuurwapenwet, een pistool in haar zak, daar zij na een eerdere overval bang was 's nachts alleen over straat te lopen. Ze werd door twee mannen overrompeld, waarna ze een waarschuwingsschot loste. Hier werd niet op gereageerd. Verdachte dacht dat één van de aanvallers met een mes op haar afkwam en vrezend voor haar leven, schoot ze hem in zijn borst. Ze was een geoefend schutter. Aanvaller nummer twee deed nog een greep naar haar tasje en werd door verdachte tevens neergeschoten. Later werd één van hen dood gevonden, de ander slechts gewond. Verdachte beroept zich op noodweer(exces).

Rechtsvraag

Is er sprake van noodweer(exces)?

Hoge Raad

Het hof oordeelde volgens de Hoge Raad terecht dat het gebruik van het pistool geboden was ter verdediging van eigen lijf en goed tegen een ‘onmiddellijk dreigend gevaar’ dat een ogenblikkelijke wederrechtelijke aanranding opleverde. De verdachte had de grenzen van de noodzakelijke zelfverdediging overschreden door in long en borst te schieten, terwijl zij een geoefend schutter was en in staat moet zijn geweest de overvallers in minder vitale delen te raken. Daarom werd het beroep op noodweer afgewezen. Toch oordeelde de Hoge Raad dat dit schieten een gevolg was van een door de overval veroorzaakte hevige gemoedsbeweging en dat verdachte daarom niet strafbaar was wegens noodweerexces. De onwettigheid van het wapenbezit deed er volgens de Hoge Raad niet toe, daar er geen andere verdedigingsmogelijkheid voorhanden was. 

Bloedvergiftiging (HR 13-06-2006, NJ 2007, 48)

Rechtsvraag

Is er sprake van causaal verband tussen de messteek en het overlijden van het slachtoffer?

Casus

Door een messteek in de rug loopt het slachtoffer een klaplong en een bloeding in de borstholte op. Na 5 dagen ziekenhuis wordt hij daaruit ontslagen, om 6 dagen later weer te worden opgenomen, waarna hij overlijdt. Oorzaak van overlijden: algeheel orgaanfalen bij een ernstige bloedvergiftiging.

Hof

Volgens deskundige A. kan niet met zekerheid worden gezegd vastgesteld dat de infectie (de bloedvergiftiging) is veroorzaakt door de messteek; volgens deskundige B. is het in theorie mogelijk dat het slachtoffer de infectie heeft opgelopen tussen beide ziekenhuisopnames. Gelet hierop blijft de mogelijkheid bestaan (hoe klein en onwaarschijnlijk ook) dat het slachtoffer, anders dan door de messteek, de infectie heeft opgelopen. Om die reden kan het hof het causale verband tussen verdachtes handelen en de dood van het slachtoffer niet met zekerheid vaststellen, zodat die dood niet redelijkerwijs als het gevolg van de tenlastegelegde gedraging aan de verdachte kan worden toegerekend.

Hoge Raad

Het feit dat de infectie de directe doodsoorzaak is, sluit niet uit dat er een zodanig verband is geweest tussen de messteek en de daardoor noodzakelijke medische behandelingen enerzijds en de infectie anderzijds, dat de dood van het slachtoffer redelijkerwijs als gevolg van het toebrengen van de messteek aan verdachte kan worden toegerekend. 's Hofs overweging over de mogelijkheid, "hoe klein en onwaarschijnlijk ook", kan bezwaarlijk anders worden verstaan dan dat ook een hoogst onwaarschijnlijke mogelijkheid dat een andere omstandigheid (dan de messteek en de medische behandelingen) heeft geleid tot het overlijden, aan een bewezenverklaring in de weg staat. Dat oordeel geeft blijk van miskenning van de aan te leggen maatstaf: een hoogst onwaarschijnlijke mogelijkheid van een alternatieve gang van zaken staat aan bewezenverklaring van het causaal verband niet in de weg.

Brief in jaszak (HR 17-02-2004, NJ 2004, 400)

Leerstuk

Strafbare voorbereiding (art. 46 Sr).

Rechtsvraag

Is in casu sprake van een strafbare voorbereidingshandeling ex art 46 Sr?

Casus

In de woning van de verdachte is een brief gevonden met daarin informatie over de verschillende manieren en benodigdheden om een overval te plegen. De verdachte heeft deze brief in de week gekregen van een mede-gedetineerde. De verdachte heeft de brief helemaal gelezen en vervolgens in de zak van zijn winterjas gestopt. Die jas heeft hij verder niet meer aangehad en de brief heeft daar al die tijd in gezeten. De verdachte wordt aangehouden (en gefouilleerd), waarbij de verbalisanten de brief in zijn jaszak vinden.

Hof

Het Hof is het eens met de rechtbank dat het enkele aantreffen van de brief onvoldoende is om te spreken van het daadwerkelijke voorbereiden van een overval. Er zijn geen aanwijzingen dat de verdachte de intentie had met behulp van de brief daadwerkelijk een overval te plegen. Daarnaast staat nergens in de bewijsmiddelen een concreet strafbaar feit dat voorbereid zou moeten zijn. Het grondfeit wordt niet verder geduid wat betreft tijd, plaats en object van een eventuele overval. Er is echter wel enige bepaaldheid t.a.v. het object van het misdrijf vereist. De enkele gerichtheid op het plegen van bv afpersing, waarvan men nog niet weet waar, wanneer of jegens wie deze zal worden begaan, zal in de regel nog geen strafbare voorbereiding kunnen opleveren.

Advocaat-Generaal

De stellers van het cassatiemiddel vinden dat voor de strafbare voorbereiding vereist is dat er enige concrete aanwijzing is dat de verdachte voor het voorbereide strafbare feit ook daadwerkelijk zal gaan plegen. Dit standpunt is volgens de A-G onjuist. Het lijkt erop dat in het middel strafbare voorbereidingshandelingen en strafbare pogingshandelingen worden verward. Anders dan voor strafbare poging (art. 45 Sr) is voor strafbare voorbereiding geen objectiveerbaar begin van de uitvoering van het te plegen delict vereist.

Hoge Raad

Uit de bewijsmiddelen kan niet voldoende worden afgeleid dat het bedoelde voorhanden hebben strekte tot de voorbereiding van enig feit als in de bewezenverklaring wordt bedoeld, op het begaan waarvan het opzet van de verdachte was gericht. Voldoende is een gedraging die naar haar uiterlijke verschijningsvorm moet worden beschouwd als te zijn gericht op de voltooiing van het misdrijf (gematigde objectieve pogingsleer van de Hoge Raad).

Conclusie

Om veroordeeld te worden voor voorbereidingshandelingen in de zin van art 46 Sr, is er een objectieve en een wederrechtelijke handeling vereist. Zo kan er geen sprake zijn van bestraffing van een enkele intentie die in geen enkel opzicht blijkt in handelingen die op zich zelf wederrechtelijk zijn. De annotator zegt dat naast de bestemming van het voorwerp ook de uiteindelijke bedoeling van de verdachte van belang is. Er moet worden vastgesteld dat hij het gewraakte voorwerp overeenkomstig de kennelijke bestemming wilde gebruiken. De enkele mogelijkheid dat hij dit ooit zou doen, is onvoldoende. Het opzetsvereiste is hetzelfde als bij de poging. De kennelijke bestemming van de brief in deze zaak, was onomstreden.

Checkpoint II (HR 26-04-2016, NJ 2016/388)

Casus

Deze zaak gaat over de coffeeshop Checkpoint in Terneuzen. Deze coffeeshop werd gedurende vele jaren gedoogd door het gemeentelijke bestuur en het OM. Hierdoor groeide het uit tot een omvangrijk bedrijf met veel medewerkers en een zeer hoge omzet. Na jaren werd de eigenaar van de coffeeshop toch vervolgd.

In eerste instantie had het Hof Den Haag het openbaar ministerie niet-ontvankelijk in de vervolging verklaard, wegens schending van het vertrouwensbeginsel en het beginsel van een redelijke en billijke belangenafweging.

Tegen deze beslissing stelde het openbaar ministerie cassatieberoep in. De Hoge Raad casseerde en verwees de zaak naar het Gerechtshof Amsterdam. Het Hof Amsterdam verklaarde het OM niet ontvankelijk omdat de verdachte er op mocht vertrouwen dat de gedoogvoorwaarden voor het opzettelijk verkopen/leveren van hennep niet werden overtreden en dat hij niet vervolgd zou worden. Dit Hof kwam ook tot een (gedeeltelijke) niet-ontvankelijkverklaring van het OM. Waarna het OM voor een tweede keer in cassatie ging.

Hoge Raad

Hier casseerde de Hoge Raad weer en verwees de zaak naar het Gerechtshof Den Bosch omdat het stelt dat het OM ten onrechte niet ontvankelijk is verklaard in de vervolging.

Volgens de Hoge Raad heeft het hof niet vastgesteld of het gerechtvaardigd vertrouwen bij de eigenaar van de coffeeshop werd gewekt door uitingen van het OM.

De Hoge Raad bevestigd weer dat alleen in uitzonderlijke gevallen sprake kan zijn van een niet-ontvankelijkverklaring van het OM in de vervolging op de grond dat het instellen of voortzetten van die vervolging onverenigbaar is met beginselen van een goede procesorde. Met andere woorden; de Hoge Raad blijft de lat voor de feitenrechter om het OM op dit grond niet-ontvankelijk te verklaren, nog steeds erg hoog leggen.

Kern

De feitenrechter heeft alleen in (zeer) beperkte mate de ruimte om de vervolgingsbeslissing van het openbaar ministerie inhoudelijk te toetsen.

Culpa in cause (HR 09-06-1981, NJ 1983, 412)

Relevante artikelen

Artt. 37 en 287 Sr

Casus

Een druggebruiker steekt zijn oma dood na eerst een grote dosis coke en heroïne tot zich genomen te hebben. De dader had met een mes gestoken, net zolang tot het slachtoffer rochelend op de grond lag, om, naar hij zelf zei, aan het gillen een eind te maken. De dader leed op dat moment aan hallucinaties, meende dat de daad hem vanwege zijn psychische toestand op dat moment niet kon worden toegerekend, nu hij nu het gebruik van cocaïne de draagwijdte van zijn handelingen niet meer kon overzien. Deze bewering werd gesteund door een psychiatrisch rapport.

Rechtsvraag

Is er sprake van opzet wanneer verdachte tijdens het plegen van het delict zwaar onder invloed verkeert van verdovende middelen?

Het hof

Het hof stelde dat het van algemene bekendheid is dat zowel heroïne als cocaïne bij gebruik van enige duur de wil van de gebruiker en het normbesef kunnen aantasten en ‘dat op grond van een en ander verdachte geacht moet worden een zodanig inzicht te hebben gehad in de gevaren van drugsgebruik en de uitwerking ervan op zijn geestvermogens dat geoordeeld moet worden dat de ten tijde van het plegen van het bewezene opgetreden ziekelijke storing van zijn geestvermogens aan de verdachte te verwijten is. Het Hof achtte het opzet op de dood van het slachtoffer bewezen, nu de dader had doorgestoken om aan het gillen van het slachtoffer een eind te maken en hieruit blijkt het opzet.

Hoge Raad

De Hoge Raad ging met de redering van het Hof akkoord. Het Hof kon oordelen dat de doodslag aan verdachte kan worden toegerekend, ondanks zijn intoxicaties tijdens de uitvoering van het delict. In cassatie kan niet worden getoetst of het Hof terecht tot het feitelijke oordeel is gekomen, dat niet aannemelijk is geworden, dat sprake is geweest van een zodanige geestelijke afwijking dat verdachte tijdens het plegen de draagwijdte van zijn gedrag kon overzien. Oftewel: als je jezelf verwijtbaar, willens en wetens in een dergelijke geestestoestand brengt, kan je je later niet meer beroepen op het ontbreken van opzet.

Noot (ThWvV)

"Opzet laat zich het best omschrijven als "niet bij ongeluk", als doelgericht handelen. Bij doodslag wordt niet meer vereist dan dit opzet. Het oogmerk dat de dader heeft gehad is niet relevant. Al is opzet een geestesgesteldheid, het opzet kan worden bewezen uit omstandigheden. De ervaring met waarneming van menselijk gedrag is daarbij beslissend."

De celinformatant

HR 9 maart 2004, NJ 2004, nr. 263

Onderwerp: toelaatbaarheid van het stelselmatig inwinnen van informatie door een opsporingsambtenaar incognito ingeval een verdachte zich in voorlopige hechtenis bevindt.

Rechtsvraag: is de stelselmatig ingewonnen informatie door een opsporingsambtenaar incognito toelaatbaar als bewijs?

Rechtsgang

Gerechtshof: vernietigt het vonnis van de rechtbank en veroordeelt de verdachte ter zake van moord tot zestien jaren gevangenisstraf.

Advocaat-generaal: concludeert tot vernietiging van de bestreden uitspraak van het Hof wat betreft de opgelegde straf en tot verwerping van het beroep voor het overige.

Hoge Raad: vernietigt de bestreden uitspraak van het Hof. De verdediging wilde de getuige vragen stellen die zij van belang achtte in verband met de betrouwbaarheid van diens verklaringen. Door het beletten hiervoor heeft het Hof een belangrijk beginsel van goede procesorde geschonden dat nietigheid van het onderzoek ter terechtzitting als gevolg heeft. De bestreden uitspraak kan niet in stand blijven. Desondanks wordt ook het vijfde middel besproken, welke ziet op de toelaatbaarheid van het stelselmatig inwinnen van informatie door een opsporingsambtenaar incognito ingeval een verdachte zich in voorlopige hechtenis bevindt. Besproken wordt de MvT bij de wet waarbij art. 126j Sv. werd ingevoerd. Bij deze vorm van opsporing kan de privacy van de betrokken burgers in het geding zijn en kan er eveneens sprake zijn van misleiding.

Art. 126j Sv. biedt, mede in het licht van de wetsgeschiedenis, een voldoende duidelijke en voorzienbare wettelijke grondslag als bedoeld in art. 8 EVRM voor het stelselmatig inwinnen van informatie waarbij een opsporingsambtenaar, zonder dat kenbaar is dat hij optreedt als opsporingsambtenaar, onder een andere identiteit in de omgeving van de verdachte verkeert en, met schending van diens vertrouwen, met de verdachte in contact komt. Dit neemt niet weg dat toepassing van art. 126j Sv. ten aanzien van een verdachte in voorlopige hechtenis ertoe kan leiden dat de verdachte feitelijk in een verhoorsituatie komt te verkeren, waarbij de waarborgen van een formeel verhoor ontbreken. Dan worden verklaringen verkregen die in strijd met de uit art. 29 lid 1 Sv. en art. 6 lid 1 EVRM voortvloeiende verklaringsvrijheid van de verdachte zijn afgelegd.  Bij de toetsing van de toepassing van art. 126j Sv. aan de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit moet het uitgangspunt zijn dat die toepassing eerst in aanmerking komt als de bijzondere ernst van het misdrijf dit rechtvaardigt en andere wijzen van opsporing redelijkerwijs niet voorhanden zijn. Wanneer aan dit uitgangspunt is voldaan, volgt eventueel de vraag of informatie van de verdachte niet in strijd met de reeds genoemde bepalingen is verkregen. De beantwoording hiervan is afhankelijk van de concrete omstandigheden van het geval. Hierbij komt onder meer betekenis toe aan de proceshouding die de verdachte heeft ingenomen met betrekking tot de strafbare feiten waarvan hij wordt verdacht en hetgeen zich in het voorbereidend onderzoek voorafgaand en gedurende de periode waarin de informant optreedt heeft afgespeeld, de aard en intensiteit van de door de informant ondernomen activiteiten jegens de verdachte, de mate van druk die daarvan jegens de

Diefstal laptop (HR 28-11-2017, NJ 2018/310)

Feiten

Bij een tandprothetische praktijk te Weesp constateert de eigenaar dat de voordeur is opengebroken en dat zijn Toshiba laptop weggenomen is. De ingelichte politie kwam kort daarna een auto tegen (op korte afstand van de plaats van het misdrijf) waar de verdachte en drie anderen zijn aangetroffen. Wanneer verbalisanten deze auto volgen, probeert de bestuurder van de auto de achtervolgers af te schudden en worden door een ander dan de bestuurder inbrekerswerktuigen uit het raam gegooid. In de auto wordt de weggenomen laptop aangetroffen. Over de toedracht van de diefstal wordt verder niets duidelijk.

Het hof acht het bewezen dat verdachte, tezamen met zijn medeverdachten, de diefstal heeft gepleegd. Het hof neemt hierbij in aanmerking dat verdachte ook geen redelijke, die redengevendheid ontzenuwende verklaring heeft gegeven. Immers, zeer korte tijd na de inbraak wordt de auto waarin verdachte en zijn medeverdachten aangetroffen. Verder heeft de bestuurder van de auto geprobeerd de auto van de politie af te schudden, is vanuit de auto inbrekerswerktuigen uit het raam gegooid en is de gestolen laptop toen aangetroffen.

Het middel klaagt dat de bewezenverklaring ten aanzien van het medeplegen ontoereikend is gemotiveerd.

Hoge Raad

Het oordeel van het Hof dat de verdachte en zijn mededaders zo nauw en bewust hebben samengewerkt dat sprake is van het medeplegen van de bewezenverklaarde inbraak is volgens de Hoge Raad toereikend gemotiveerd.

Door het alleen voorhanden hebben van gestolen goederen kan niet worden geconcludeerd dat de betrokkene die goederen ook heeft gestolen. Voor de beoordeling van de betekenis die aan dat voorhanden hebben moet worden gehecht, zijn de feiten en omstandigheden van het geval van belang. Dit geldt ook voor het medeplegen van diefstal. Hierbij kan een rol spelen of de verdachte een aannemelijke verklaring heeft gegeven voor dat voorhanden hebben. Dat de verdachte weigert een verklaring af te leggen of een bepaalde vraag te beantwoorden over het voorhanden hebben van de goederen kan op zichzelf (mede gelet op art. 29 lid 1 Sv) niet tot het bewijs bijdragen. Dat brengt echter niet mee dat de rechter, als de verdachte voor zo'n omstandigheid die op zichzelf of in samenhang met de verdere inhoud van de bewijsmiddelen beschouwd redengevend kan worden geacht voor het bewijs van het aan hem tenlastegelegde feit, geen aannemelijke, die redengevendheid ontzenuwende, verklaring heeft gegeven, zulks niet in zijn overwegingen omtrent het gebezigde bewijsmateriaal zou mogen betrekken.

I.c. kan wel worden vastgesteld dat deze diefstal door "verenigde personen" is begaan, maar kan niet direct worden vastgesteld door wie precies. Als in zo’n geval de verdachte zelf kort na de diefstal wordt aangetroffen in omstandigheden die op betrokkenheid bij het strafbare feit duiden, kan sprake zijn van een situatie waarin het uitblijven van een aannemelijk verklaring van de verdachte, van belang is voor de beantwoording van de vraag of het tenlastegelegde medeplegen kan worden bewezen.

Kern

Volgens het hof kan op grond van de vastgestelde feiten worden vastgesteld dat de verdachte niet een aannemelijke verklaring heeft

Drijfmest (HR 21-10-2003, NJ 2003, LJN AF7938)

Onderwerp

Een rechtspersoon kan aangemerkt worden als dader van een strafbaar feit indien de desbetreffende gedraging redelijkerwijs aan hem kan worden toegerekend. Wanneer is een verboden gedraging toe te rekenen? Dit is afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Oriëntatiepunt is of de gedraging in de sfeer van de rechtspersoon is verricht. Daar is sprake van indien:

1. Het gaat om het handelen/nalaten van iemand die werkzaam is ten behoeve van de rechtspersoon
2. De gedraging past in de normale bedrijfsvoering
3. De gedraging is de rechtspersoon dienstig geweest
4. De rechtspersoon mocht beschikken en aanvaarden.

Casus

Een BV heeft grond in eigendom. De grond wordt beheerd door verdachte. In opdracht van verdachte heeft betrokkene 1 het feitelijk beheer, betrokkene 1 is in loondienst. Op 31 mei 1999 is vastgesteld dat op de grond door onbekenden drijfmest was uitgereden en dat die mest niet was ondergewerkt.

Hof

Veroordeelt verdachte. De beheerster heeft tot taak ervoor te waken dat de landerijen worden beheerd overeenkomstig de wettelijke voorschriften. Niet aannemelijk is geworden dat de verdachte alle maatregelen heeft genomen teneinde te verhinderen dat derden haar landerijen konden gebruiken om zich van hun mestvoorraden te ontdoen. Van controlemaatregelen en inspectie is niet gebleken.

Hoge Raad

Het oordeel van het Hof is niet naar de eis der wet met redenen omkleed. De bewijsmiddelen en de overwegingen bieden onvoldoende steun voor het oordeel, want het Hof heeft niet vastgesteld welke taken en bevoegdheden het beheer, dat aan verdachte was opgedragen, inhielden.

Blijkens de wetsgeschiedenis kan een rechtspersoon (in de zin van art. 51 Sr) worden aangemerkt als dader van een strafbaar feit indien de desbetreffende gedraging redelijkerwijs aan hem kan worden toegerekend. Ook in de rechtspraak is die toerekening erkend als grondslag voor het daderschap van de rechtspersoon (vgl. onder meer HR 23 februari 1993, NJ 1993, 605 en HR 13 november 2001, NJ 2002, 219). Vervolgens rijst de vraag wanneer een (verboden) gedraging in redelijkheid aan een rechtspersoon kan worden toegerekend. Het antwoord op die vraag is afhankelijk van de concrete omstandigheden van het geval, waartoe mede behoort de aard van de (verboden) gedraging. Een algemene regel laat zich dus bezwaarlijk formuleren. Een belangrijk oriëntatiepunt bij de toerekening is nochtans of de gedraging heeft plaatsgevonden dan wel is verricht in de sfeer van de rechtspersoon. Een dergelijke gedraging kan in beginsel worden toegerekend aan de rechtspersoon. Van een gedraging in de sfeer van de rechtspersoon zal sprake kunnen zijn indien zich een of meer van de navolgende omstandigheden voordoen:

• Het gaat om een handelen of nalaten van iemand die hetzij uit hoofde van een dienstbetrekking hetzij uit anderen hoofde werkzaam is ten behoeve van de rechtspersoon;
• De gedraging past in de normale bedrijfsvoering van de rechtspersoon;
• De gedraging is de rechtspersoon dienstig geweest in het door hem uitgeoefende bedrijf;
• De rechtspersoon vermocht erover te beschikken of de gedraging al dan niet zou plaatsvinden en zodanig of vergelijkbaar gedrag werd blijkens de feitelijke gang van zaken door

Eigen waarneming (HR 15-12-2009, ECLI:NL:HR:2009:BJ2831)

Onderwerp

De eigen waarneming van de rechter als wettig bewijsmiddel.

Rechtsvraag

Mag een eigen waarneming van de rechter worden gebruikt als bewijsmiddel?

Casus

De twee verdachten worden ervan verdacht een gewapende overval op een supermarkt te hebben gepleegd. Door verschillende getuigen zijn verklaringen afgelegd. Daarnaast zijn er ook videobeelden van het camerabewakingssysteem aanwezig. Een rechercheur van de politie heeft aan de hand van videobeelden een signalement vastgesteld van twee mannelijke bezoekers van de supermarkt (verdachten) en geconcludeerd dat dit signalement grotendeels overeenkomt met het signalement van de twee eveneens op de videobeelden vastgelegde daders van de overal. Een deskundige van het NFI is verzocht de videobeelden te bekijken en te oordelen over de beschreven waarnemingen en daaruit getrokken conclusies. Deze deskundige oordeelt dat er geen aanwijzingen zijn voor het bevestigen of weerleggen van de door de rechercheur beschreven waarnemingen en daaruit getrokken conclusies. Er zijn verscheidene andere bewijsmiddelen voorhanden, waaronder verklaringen van de verdachte, de vondst van wapens in de woningen van de verdachten, en er is sprake van een opmerkelijk uitgavenpatroon van de verdachten in de periode na de overval.

Rechtsgang

Gerechtshof

Oordeelt dat aan de bevindingen van de rechercheur geen wetenschappelijke bewijswaarde kan worden toegekend. De beschreven waarnemingen en daaruit getrokken conclusie (herkenning van de verdachten op de videobeelden van de daders) moet als een subjectieve herkenning van de waarnemer worden beschouwd. Deze subjectieve herkenning kan voor het bewijs worden gebezigd, daar deze steun vindt in onder meer de eigen waarneming van het hof ter zitting als ook in andere bewijsmiddelen.

Advocaat-generaal

Concludeert tot verlaging van de opgelegde straf en tot verwerping van het beroep voor het overige.

Hoge Raad

Vernietigt de bestreden uitspraak van het Hof wat betreft de duur van de opgelegde straf. Verwerpt het beroep voor het overige. Art. 339 lid 1 Sv. bepaalt dat enkel de eigen waarneming van de rechter als wettig bewijsmiddel wordt erkend. Ingevolge art. 340 Sv. wordt met eigen waarneming van de rechter bedoeld ‘die welke bij het onderzoek op de zitting door hem persoonlijk is geschied.’ Het Hof heeft deze waarneming kunnen doen, omdat beide verdachten bij het onderzoek ter terechtzitting zijn verschenen. Wil de eigen waarneming van de rechter als wettig bewijsmiddel kunnen meewerken tot het bewijs, dan zal deze bij het onderzoek ter terechtzitting moeten zijn gedaan, zodat zowel de vertegenwoordiger van het OM als ook de verdachte en diens raadsman die waarneming hebben kunnen doen en de gelegenheid is geboden zich daarover bij de behandeling van de zaak uit te laten. Het is in het algemeen niet vereist dat de rechter zijn eigen, tijdens de zitting gedane waarneming aldaar ter sprake brengt. De rechter is gehouden dat wel te doen, als de procespartijen door het gebruik van de waarneming voor het bewijs zouden worden verrast omdat zij daarmee geen rekening hoefden te houden. Of daarvan sprake is, hangt af van de omstandigheden van het geval, zoals de aard van de waarneming, het procesverloop en het verband van die waarneming

Extensief Exces, Ruzie te Loon op Zand (HR 18-10-1988, NJ 1989, 511)

Casus

Verdachte wordt door een man in zijn kruis geschopt en uit reflex slaat hij terug, waardoor de man letsel oploopt. Het hof heeft de verdachte veroordeelt tot twee weken gevangenisstraf, voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaar voor het mishandelen van een ander. De raadsman van de verdachte gaat in cassatie bij de Hoge Raad en beroept zich op noodweer, dan wel noodweerexces, omdat bij de verdachte vrees zou bestaan voor een herhaalde aanranding van zijn lijf. Het hof achtte noodweer niet aannemelijk, omdat er geen sprake meer was van ogenblikkelijke aanranding. Daardoor faalt dan eveneens het beroep op noodweerexces.

Rechtsvraag

Heeft de verdachte gehandeld uit noodweer danwel noodweerexces?

Hoge Raad

De Hoge Raad verwerpt de uitspraak van het hof, omdat zij hun oordeel niet voldoende hebben omkleed met redenen, zoals dat zou moeten volgens de wet. Het hof heeft de mogelijkheid opengelaten dat het bewezen verklaarde het onmiddellijke gevolg was van een hevige gemoedsbeweging, die door de voorafgaande aanranding is veroorzaakt. Daardoor waren de grenzen van de noodzakelijke verdediging mogelijk overschreden. Volgens de Hoge Raad betreft het in deze zaak een extensief noodweerexces: de verdachte handelde in het geheel na de bij noodweer in acht te nemen tijdsgrens.

Rechtsregel

Voor een beroep op noodweerexces is het niet langer noodzakelijk dat er sprake is van een noodweersituatie op het moment dat de tegenaanval wordt gepleegd. Er is sprake van extensief noodweerexces, indien de tegenaanval het onmiddellijke en rechtstreekse gevolg is van een hevige gemoedsbeweging die veroorzaakt is door de aanval.

Flatverbod (HR 30-11-2010, ECLI:NL:HR:2010:BM0940)

Leerstuk

Wederrechtelijkheid als bestanddeel van de delictsomschrijving.

Rechtsvraag

Heeft de verdachte door het flatverbod te overtreden zich schuldig gemaakt aan het wederrechtelijk binnendringen van een besloten lokaal als bedoeld in art. 138 lid 1 Sr? Of staat toestemming van een bewoner tot het betreden van het gebouw hieraan in de weg?

Casus

Aan de verdachte is door de rechthebbende (woningstichting) voor de duur van 1 jaar de toegang ontzegd tot de flat. De verdachte was, blijkens het door hem ondertekende schrijven daarvan op de hoogte. Verdachte is tijdens de duur van het flatverbod bij deze flat naar binnen gegaan. Door de politie was geconstateerd dat hij hinderlijk en doelloos rondhing in de lift van de flat, terwijl hij geen huurder was van een woning in de flat. Hij zou wederrechtelijk zijn binnengedrongen. Als verweer wordt gevoerd dat de verdachte toestemming had van zijn tante, een bewoonster van de flat. Dit is bevestigd door een brief van de tante. Daarin schreef zij geen last of bezwaar te hebben tegen de komst van de verdachte naar haar woning en dat de hoofdbewoner daar evenmin bezwaar tegen had.

Rechtsgang

Het Hof heeft vastgesteld dat de verdachte het flatgebouw, in gebruik bij de woningstichting, is binnengetreden, terwijl hem de toegang was ontzegd. Vervolgens heeft het Hof geoordeeld, dat een dergelijk flatverbod niet zover kan strekken, dat daarmee het recht van de bewoners, bezoek van hun eigen keuze te ontvangen wordt beperkt of illusoir gemaakt. De Hoge Raad vernietigt de uitspraak van het Hof. Indien het Hof tot uitdrukking heeft willen brengen dat een dergelijk verbod in geen geval mede kan omvatten het betreden van het flatgebouw met het enkele doel een bewoner van een van de flats, met diens toestemming, te bezoeken, heeft blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting. De enkele toestemming van een bewoner om het flatgebouw te betreden levert niet een bijzondere omstandigheid op, die meebrengt dat dat binnentreden niet als wederrechtelijk kan gelden. Daarbij komt dat de verdachte ter rechtvaardiging van zijn handelen niet meer heeft aangevoerd dan dat hij zijn in het flatgebouw wonende tante wilde bezoeken en dat zij daartegen geen bezwaar had. De bestreden uitspraak lijdt aan een motiveringsgebrek. Het cassatiemiddel slaagt.

Conclusie

Wederrechtelijkheid kan eng of ruim wordt opgevat. In casu wordt een eng begrip aangewend. Dit houdt in dat de wederrechtelijkheid als bestanddeel in de delictsomschrijving slechts ziet op een onderdeel, een facet van het algemene begrip wederrechtelijkheid (facetwederrechtelijkheid).

Gezondheidscertificaat (HR 15-10-1996, NJ 1997, 109)

Leerstuk

Toerekening van opzet van een natuurlijk persoon aan een rechtspersoon (zie art. 51 Sr).

Rechtsvraag

Indien bij een natuurlijke persoon opzet aanwezig is, kan die opzet worden toegerekend aan het bedrijf waarbij de natuurlijk persoon dienstig is en van welke factoren is dat afhankelijk?

Casus

Een werknemer van een rechtspersoon, een kleine BV, heeft een geschrift valselijk opgemaakt of vervalst met het oogmerk om deze als echt en onvervalst te gebruiken of door anderen te laten gebruiken, terwijl uit dat gebruik enig nadeel kon ontstaan.

Hof

Raadsman van de verdachte heeft betoogd dat de verdachte niet met opzet handelde om een strafbaar feit te plegen, omdat aan de verdachte de gedragingen van haar werknemer niet toegerekend kunnen worden. Het Hof verwerpt dit verweer, want uit de bewijsmiddelen volgt dat de werknemer heeft gehandeld binnen de bevoegdheid die de verdachte hem had gegeven om bepaalde werkzaamheden binnen het bedrijf te verrichten. De verdachte is op die manier aansprakelijk voor de wijze waarop de werknemer van die bevoegdheid gebruik heeft gemaakt.

Hoge Raad

De Hoge Raad verwerpt het beroep, omdat van opzet bij verdachte werknemer sprake was, ten aanzien van de verdachte bewezen is dat zij de tenlastegelegde feiten met de vereiste opzet heeft begaan. De opzet kan aan de rechtspersoon worden toegerekend, omdat deze aan de werknemer de zorg voor de handelingen in casu had opgedragen, de werknemer de volledige volmacht had voor deze handelingen, de handelingen in het kader van die werkzaamheden ten behoeve van de rechtspersoon zijn begaan en de directeur van de rechtspersoon op de hoogte was van de door de verdachte aangebrachte toevoegingen.

Daaraan doet niet af dat de directeur van de verdachte geen toestemming heeft gegeven tot het verrichten van die handelingen.

Conclusie

Het antwoord op de vraag of het bij een natuurlijk persoon aanwezige opzet aan de corporatie waarbij hij in dienst is, kan worden toegerekend, zal o.a. afhangen van de interne organisatie van dat bedrijf en van de taak en de verantwoordelijkheid die aan de natuurlijke persoon is toebedeeld. Het hangt dus van de omstandigheden af of het opzet van de natuurlijke persoon aan de rechtspersoon kan worden toegerekend. Er moet daarnaast ook voldaan zijn aan de vereisten voor strafbaarheid voor rechtspersonen met behulp van de IJzerdraad-criteria (zie conclusie A-G).

Globaal opzet (HR 24-03-2008, LJN BC0780; NJ 2008, 156)

Casus

In Groningen is Z neergeschoten. Vraag is daarbij of verdachte medeplichtig kan worden geacht. Verdachte is namelijk naar Z op zoek gegaan, heeft de dader rond gereden en heeft hem vervoersmiddelen ter beschikking gesteld. Daarnaast heeft hij ook nog het vuurwapen meegenomen. Vraag is nu of verdachte ook medeplichtig is. Het Hof stelt daarbij dat dit niet het geval is, omdat de verdachte geen opzet, zo heeft deze verklaard, gehad heeft op de wijze waarop het strafbare feit is uitgevoerd.
Het hof ziet zich geplaatst voor de vraag of uit de bewijsmiddelen het opzet van verdachte op de dood van aangever [slachtoffer] dan wel op zwaar lichamelijk letsel kan worden afgeleid.

(1) Het opzet van de deelnemer dient zowel op zijn eigen deelnemingsgedraging als op het grondfeit te zijn gericht. In die zin is het opzet van de deelnemer ‘dubbel’.

(2) Het opzet van de deelnemer hoeft niet exact te corresponderen met het uiteindelijk gevolgde grondfeit. Het is voldoende wanneer het opzet van de deelnemer op een vergelijkbaar grondfeit was gericht. De Hullu noemt dit globaal opzet (zie o.a. p. 427). Pas wanneer het opzet van de deelnemer (al dan niet in voorwaardelijke vorm) op een wezenlijk ander grondfeit was gericht is niet voldaan aan het vereiste van dubbel opzet.

Hoge Raad

Hierbij is ten eerste van belang of uit de bewijsmiddelen in onderling verband bezien kan blijken of door verdachte of door een van zijn mededaders is geschoten. Ten tweede, dat verdachte, indien niet hij maar één der anderen de betrekkelijke schoten op het slachtoffer heeft afgevuurd, op de hoogte was van het feit dat bij (een van) de medeverdachten op dat moment een vuurwapen voorhanden was en dus, gezien het gezamenlijk gemaakte plan om het slachtoffer ‘te pakken te nemen’, daarbij het gevolg dat het slachtoffer zou kunnen worden gedood dan wel aan hem zwaar lichamelijk letsel op de wijze zoals ten laste gelegd zou worden toegebracht, voorzienbaar was. Verdachte wordt medeplichtig geacht.

Groninger HIV (HR 27-03-2012, NJ 2012, 301)

Feiten

I.c. gaat het om een man van 53 jaar (Peter M.) die verdacht wordt van het feit dat hij meerdere keren verschillende mannen geprobeerd had ernstig fysiek letsel toe te brengen door hen te besmetten met bloed dat met het HIV virus besmet was. De verdachte had meermalen feesten georganiseerd voor homo mannen waar ook seksuele handelingen werden verricht. De verdachte had het plan om tijdens deze seksfeesten de uitgenodigde mannen met het hiv-virus te besmetten om op die manier onbezorgd seks met elkaar te hebben.

Hof

Tijdens de procedure die volgde werd M. door het hof veroordeeld tot 12 jaar gevangenis, wegens het medeplegen van (poging tot) zware mishandeling. Volgens het hof was de besmetting met HIV aan M. toe te reken.

Hoge Raad

Tijdens de procedure in cassatie stelde de advocaat van M. dat men ten eerste het causale verband zou moeten leggen tussen oorzaak en gevolg, en pas daarna zou naar de toerekening moeten worden gekeken. De verdediging stelde dat er onvoldoende bewijs bestond voor een causaal verband tussen de gedragingen (het injecteren) en de geconstateerde gevolgen (besmetting). Het eerste middel klaagt dat het oordeel van het Hof met betrekking tot de causaliteit onjuist en/of onbegrijpelijk is.

Voorts stelt het tweede middel dat uit het aanwezige bewijs men niet kan afleiden dat de aangevers door toedoen van M. zijn besmet met HIV. Het oordeel van de Hoge Raad is dat het hof te makkelijk heeft geoordeeld over de causaliteit. De Hoge Raad komt tot de vernietiging van het arrest van het hof.

Volgens de Hoge Raad is: ‘Het kennelijk oordeel van het hof dat de gedragingen van de verdachte het bewezenverklaarde gevolg ook daadwerkelijk en ten aanzien van ieder van de aangevers hebben bewerkstelligd en, daarvan uitgaande, zijn oordeel dat dit gevolg ook redelijkerwijs aan diens gedraging kunnen worden toegerekend, is echter niet toereikend gemotiveerd. Het hof heeft immers niet vastgesteld dat hoogstonwaarschijnlijk is dat de hiv-besmetting van ieder van de aangevers het gevolg is van onbeschermde (anale) seks door iemand die met hiv is besmet. De omstandigheid dat de kans op hiv-besmetting door gedragingen van derden veel geringer is in verhouding tot de kans op besmetting door de gedragingen van de verdachte, houdt nog niet in dat de eerstbedoelde kans zo klein is, dat daaraan als hoogstonwaarschijnlijk kan worden voorbijgegaan.’

Heroïne in de dakgoot (HR 05-02-1980, NJ 1980, 342)

Casus

Bewezen is geacht dat de verdachte opzettelijk in strijd met het in de Opiumwet gegeven verbod een hoeveelheid heroïne aanwezig heeft gehad in zijn dakgoot. De verdachte woonde echter samen met een kamergenote. Zij zou dus evengoed als verdachte aangemerkt kunnen worden.

Rechtbank en hof

Het hof bevestigt het vonnis van de rechtbank door de verdachte te veroordelen voor het opzettelijk handelen in strijd met het in art. 2 lid 1, onder C, Opiumwet gegeven verbod. Het cassatiemiddel richt zich tegen de bewezenverklaring, nu niet bewezen is dat de verdachte in een zodanige relatie staat met het goed dat hij het in zijn bezit zou hebben gehad en het middel klaagt over de nog bestaande mogelijkheid dat de kamergenote als verdachte aangemerkt kan worden.

Hoge Raad

Het hof heeft de juistheid van een verweer, dat met de inhoud van de gebezigde bewijsmiddelen niet in strijd is, doch wel met de bewezenverklaring, in het midden gelaten. Nu is de met de bewezenverklaring de onverenigbare mogelijkheid opengebleven, dat niet de verdachte, maar zijn kamergenote de heroïne in de dakgoot heeft gelegd. In dit geval heeft het de opzet bij de verdachte ontbroken. De bewezenverklaring is niet naar de eisen van de wet met redenen omkleed.

Casus

Een persoon wordt in Amsterdam staande gehouden (art. 52 Sv) en gefouilleerd (art. 56 Sv) door twee opsporingsambtenaren (een politieagent en een marechaussee). Hij wordt door hun verdacht van het bezit van drugs.

De reden voor die verdenking was (verklaring politieagent) dat hij een kleurling was en tussen drie en vier uur ‘s nachts hard liep uit de richting van een café (Caribbean Nights) dat bij de politie bekend stond als een verzamelplaats van handelaren en gebruikers van drugs. Men vond geen drugs. Bij het fouilleren hield "verdachte" zijn linkerhand in zijn jaszak, ondanks verzoeken om zijn hand uit zijn jaszak te halen. Dit laatste was voor de beide opsporingsambtenaren zo verdacht dat men overging tot aanhouding en overbrenging door middel van vastpakken van "verdachte" naar het politiebureau. Daartegen heeft "verdachte" zich met geweld verzet. Tijdens de schermutseling die hierop volgde, haalde hij zijn hand uit de jaszak en liet daaruit een wikkel met heroïne vallen (bewijsmiddel). Verdachte wordt tenlastegelegd: wederspannigheid bij arrestatie (art. 180 Sr) en bezit van heroïne/diacetylmorfine (Opiumwet).

Rechtsvragen

1. Wanneer bestaat er een redelijk vermoeden van schuld aan enig strafbaar feit (art. 27 Sv)?
2. Hoe zit het bij afwezigheid van dit redelijk vermoeden met bewijsmiddelen en verzet door "verdachte" tegen de arrestatie?

Hof Amsterdam

1. Het op bovengenoemde tijd en plaats een kleurling hard zien lopen, komende uit de richting van een de politie bekende verzamelplaats van handelaren en gebruikers van verdovende middelen levert noch een redelijk vermoeden van schuld aan enig strafbaar feit op noch ernstige bezwaren nodig voor fouillering. Dit wordt niet anders doordat "verdachte" zijn linkerhand in zijn linker jaszak bleef houden en de opsporingsambtenaren hierin aanleiding zagen hem vervolgens aan te houden en vast te pakken.
2. Rechtsgevolg is dat de opsporingsambtenaren niet in de rechtmatige uitoefening van hun bediening waren en dat het gewelddadige verzet tegen de arrestatie dus geen schending van art. 180 Sr was; de "rechtmatige uitoefening .." is immers een bestanddeel van dit delict. Een ander rechtsgevolg is dat het staande houden en het fouilleren gebeurde in strijd met de wet. De aanhouding en de schermutseling waarbij het bewijsmiddel (de heroïne die uit de hand viel) werd verkregen, was daarvan het resultaat. Daarom is dit bewijsmiddel niet op rechtmatige wijze verkregen. Andere bewijsmiddelen ontbreken (art. 338 Sv).

Er volgt vrijspraak van beide tenlasteleggingen.

HR 10-12-1999, NJ 2000, 5 (Peters/Peters)

Feiten

Jan Peters Sr. en Peters' Detailhandelsbedrijven (rechtsvoorganger van Peters' Beheer) drijven een detailhandelszaak (Blokker). Ter opvolging sluiten zijn kinderen Jan jr. en Leendert Peters een overeenkomst op 25 januari 1982, inhoudende dat Leendert Peters in de huurrechten treedt van Jan Peters Sr en dat bij beëindiging van de zaak, Jan Peters jr. deze huurrechten verkrijgt. In een andere overeenkomst op 25 januari 1982 wordt bepaald, dat de franchiseovereenkomst gewijzigd wordt, dat Leendert Peters, de plaats van Peters' Detailhandelsbedrijven inneemt en dat bij beëindiging van deze franchiseovereenkomst tussen Leendert Peters en Blokker, Peters' Detailhandelsbedrijven weer als franchisenemer zal fungeren. Op 31 augustus deelt Leendert Peters mee aan Peters Beheer, dat de gehele zaak overgenomen kan worden. Dit aanbod wordt door Jan Peters jr. op 22 september 1993 aanvaard. Op 12 januari 1994 besluit Leendert Peters, dat de overeenkomst geen doorgang dient te vinden.

Rechtsregel

Wat is de reikwijdte van art. 7:4 BW?

Hoge Raad

Partijen hebben in de periode 31 augustus 1993 tot en met 12 januari 1994 onderhandelt over de overnameprijs, maar hebben daar echter geen overeenstemming over kunnen bereiken. Artikel 7:4 BW biedt in casu niet de helpende hand, daar dit artikel alleen geschreven is voor het geval, dat partijen zich niet om de koopprijs hebben bekommerd en dat is wel degelijk het geval geweest. Ook de redelijkheid en billijkheid bieden hier geen uitkomst, daar datgene wat zij ongeregeld hebben gelaten te complex is. Derhalve is geen overeenkomst tot stand gekomen tussen Leendert Peters en Jan Peters jr. en dus kan Jan Peters jr. geen nakoming vorderen.

HR 23 juni 2015, NJB 2015/1345

Onderwerp: het doen horen van een getuige en art. 6 EVRM.

Rechtsvraag: is het afwijzen van het verzoek tot het doen horen van een getuige door het Hof in strijd met art. 6 EVRM?

Casus: de verdachte wordt verdacht van het rijden onder invloed. Een aspirant van de politie was getuige van het auto-ongeluk en verklaart dat hij zeker weet dat de verdachte de bestuurder van de auto was. De auto is van de vader van de verdachte. De verdachte verklaart niet zelf te hebben gereden, maar op de achterbank te hebben gezeten. Dit verklaarde hij reeds direct na het uitstappen uit de auto na het ongeluk. Omdat het om een driedeursauto gaat, moest hij via een voordeur de auto verlaten. Hij heeft enige tijd op de bestuurdersstoel gezeten om de sleutel uit het slot te halen, voor de veiligheid. De verdachte verklaart niets te weten over degene die hem naar huis zou rijden. De bestuurder is na het ongeluk niet meer gezien. Een getuige bevestigt het verhaal van de verdachte. Dat de aspirant agent dit alles niet heeft waargenomen, betekent volgens de verdachte niet dat het niet gebeurd is. De advocate van de verdachte heeft verzocht om een tweetal betrokkenen als getuige te horen.

Rechtsgang

Gerechtshof: heeft bewezenverklaard dat de verdachte onder invloed van alcohol een auto heeft bestuurd. Het Hof acht het niet noodzakelijk dat de twee betrokkenen als getuige worden gehoord en wijst het verzoek van de advocate af.

Advocaat-generaal: concludeert tot vernietiging van de bestreden uitspraak van het Hof.

Hoge Raad: vernietigt de bestreden uitspraak. Het gebruik voor het bewijs van een proces-verbaal waarin een niet ter terechtzitting afgelegde, voor de verdachte bezwarende verklaring, is neergelegd is verenigbaar met art. 6 lid 1 en lid 3 aanhef en sub d EVRM, mits de verdediging in enig stadium van het geding de gelegenheid heeft gehad de betreffende verklaring op haar betrouwbaarheid te toetsen en aan te vechten, door degene die de verklaring heeft afgelegd te ondervragen als getuige. Het gebruik van de verklaring is niet ongeoorloofd als deze gelegenheid heeft ontbroken, mits die verklaring in belangrijke mate steun vindt in andere bewijsmiddelen. Dit steunbewijs dient betrekking te hebben op die onderdelen die de verdachte betwist en voor hem belastend zijn. Het Hof heeft de niet ter terechtzitting afgelegde en voor de verdachte belastende verklaring voor het bewijs gebezigd, zonder dat de verdediging in enig stadium van het geding de gelegenheid heeft gehad om de getuige te ondervragen. Voor het door de verdachte betwiste onderdeel van de verklaring is geen steun te vinden in andere bewijsmiddelen die door het Hof gebezigd zijn. Aldus heeft het Hof in strijd met art. 6 lid 1 en lid 3 aanhef en sub d EVRM het betreffende proces-verbaal voor het bewijs gebezigd.  

Leerstuk

Causaliteit.

Rechtsvraag

Bestaat er aan de hand van het criterium van redelijke toerekening een causaal verband tussen het door de verdachte uitgeoefende geweld en het letsel en kan dit als gevolg aan de verdachte worden toegerekend?

Casus

De verdachte heeft met een ander in een voor het publiek toegankelijke ruimte (een café) openlijk in vereniging geweld gepleegd tegen R.T. Het geweld bestond uit het slaan en stompen in/tegen het gezicht en schoppen tegen het lichaam van die R.T. Bij het slachtoffer is in ieder geval zwaar lichamelijk letsel ontstaan.

Rechtsgang

Het Hof vernietigt het vonnis van de rechtbank en de verdachte wordt vrijgesproken van het hem onder punt 1 van de tenlastelegging tenlastegelegde. Het aan een bewezenverklaring van dat causale verband staat in de weg dat niet geheel kan worden uitgesloten dat latere handelingen van derden mede hebben geleid tot dat lichamelijke letsel. De Advocaat-Generaal stelt zich op het standpunt dat de causaliteit tussen de gedraging en het gevolg naar vaste rechtspraak dient te worden bepaald aan de hand van de maatstaf van de redelijke toerekening. Indien de gedraging naar haar aard geschikt was om het uiteindelijk resultaat teweeg te brengen of het risico daarop in relevante mate heeft verhoogd. De Hoge Raad is het eens met de A-G. Het oordeel van het Hof geeft blijk van miskenning van de hier aan te leggen maatstaf. Dus de bestreden uitspraak van het Hof wordt vernietigd.

Conclusie

Als er in tussen de handeling en het gevolg nog gebeurtenissen plaatsvinden, betekent dit dan automatisch dat de causaliteit verdwijnt tussen de handeling en het gevolg? De Hoge Raad oordeelt dat tussenliggende gebeurtenissen niet per definitie invloed hebben op de causale keten.

Salduz en Nederland

HR 30 juni 2009, NJ 2009, 349.

Casus

Verdachte stelt cassatie in tegen zijn veroordeling, omdat het Hof het bewijs zou hebben gebruikt van door de verdachte afgelegde verklaringen. Echter, deze verklaringen heeft verdachte later betwist en de verklaringen waren afgelegd toen hij als minderjarige tegenover de politie heeft afgelegd zonder dat hij van rechtsbijstand was voorzien. Het middel klaagt over schending van art. 41 Sv, art. 6 EVRM en art. 40, tweede lid, sub b onder III, Verdrag inzake de rechten van het kind.

Deze klacht is vergelijkbaar met twee recente uitspraken van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Het gaat om EHRM 27 november 2008, 36391/02 ( NJ 2009, 214; red.) (Salduz v. Turkey) en om EHRM 11 december 2008, 4268/04 (NJ 2009, 215; red.) (Panovits v. Cyprus). In beide zaken was sprake van een minderjarige verdachte die zonder rechtsbijstand was gehoord door de politie en wiens verklaringen, hoewel achteraf betwist, voor het bewijs waren gebezigd. In beide arresten oordeelde het Europese Hof dat art. 6 EVRM was geschonden.

Hoge Raad

In beroep bij het EHRM in de zaak Salduz v. Turkey stelde Salduz dat zijn recht op een eerlijk proces is geschonden omdat hij tijdens het politieverhoor verstoken was van rechtsbijstand, terwijl de daar afgelegde en later ingetrokken verklaring wel door de rechter als belastend bewijs werd gebruikt. Verdachte was wel de cautie gegeven. Het Hof overwoog, dat artikel 6 EVRM eist dat een verdachte toegang tot een raadsman ("access to a lawyer") moet krijgen vanaf het moment dat de ondervraging door de politie begint. Afwijking van deze hoofdregel is alleen mogelijk in exceptionele gevallen, op basis van dwingende redenen. De rechten van de verdediging zijn in principe onherstelbaar aangetast, indien belastende verklaringen voor het bewijs worden gebruikt, als die verklaringen zijn afgelegd terwijl verdachte geen toegang tot een raadsman had.

In Nederland geldt nog geen algemene regeling van de rechtsbijstand met betrekking tot het politieverhoor. Het maken van een dergelijke regeling gaat de rechtsvormende taak van de Hoge Raad te buiten. De rechtspraak van het EHRM zorgt er wel voor dat de Hoge Raad aandacht moet besteden aan eisen die door het EHRM zijn gesteld met betrekking van het recht op rechtsbijstand tijdens het politieverhoor.

De Hoge Raad hanteert de volgende regel: indien een aangehouden verdachte niet dan wel niet binnen redelijke grenzen de gelegenheid is geboden om voorafgaand aan het eerste verhoor door de politie een advocaat te raadplegen, levert dat in beginsel een vormverzuim op als bedoeld in art. 359a Sv. De rechter moet, indien tegen het vormverzuim een verweer wordt gevoerd, beoordelen of aan een verzuim enig rechtsgevolg dient te worden verbonden en, zo ja, welk rechtsgevolg dan in aanmerking komt. De factoren hiervoor staan in art. 359a Sv. Een van die factoren is ‘de ernst van het verzuim’. Op grond van de rechtspraak van het EHRM moet worden aangenomen dat in gevallen waarvan hier sprake is, een belangrijk (strafvorderlijk) voorschrift of rechtsbeginsel in aanzienlijke

In de steek gelaten vrouw (HR 13-06-1989, NJ 1990, 48)

Casus

De vriend van verdachte verbreekt de relatie. Zij gaat, na alcohol gedronken te hebben, tegen middernacht naar diens huis om hem hierover ter verantwoording te roepen. Er ontstaat ruzie. Verdachte pakt een in het huis liggend mes en steekt haar ex-vriend dood. Zij wordt vervolgd wegens doodslag. De vrouw doet een beroep op een schulduitsluitingsgrond.

Hof

Verdachte heeft zich willens en wetens begeven in een situatie waarin het optreden van een hevige gemoedsbeweging voorspelbaar was en een handeling als de bewezen verklaarde niet denkbeeldig. Het Hof baseert dit op de navolgende zes feiten en omstandigheden: verdachte is een intelligente en geschoolde vrouw waardoor zij wist dat in relationele crisissituaties de afgewezen partner wel eens overgaat tot niet beoogde gewelddadigheid; het slachtoffer had verdachte grof bejegend; uitlatingen van het slachtoffer waardoor zij rekening hield met de mogelijkheid dat het slachtoffer de relatie niet wilde herstellen; de telefonische mededeling van het slachtoffer dat hij geen prijs stelde op haar bezoek; het vond plaats rond middernacht en na alcoholgebruik door verdachte en zij wist dat het slachtoffer zich te buiten ging aan excessief alcoholgebruik. Volgt veroordeling.

Hoge Raad

Het Hof heeft de verweren - die er op neerkomen dat verdachte zou hebben gehandeld onder invloed van een drang waaraan zij redelijkerwijze geen weerstand kon bieden- verworpen op daartoe ondeugdelijke gronden. De vaststelling van het Hof, dat de verdachte zich willens en wetens heeft begeven in een situatie waarin het optreden van een hevige gemoedsbeweging voorspelbaar en een handeling als de bewezen verklaarde 'niet denkbeeldig' was, sluit immers niet de mogelijkheid uit dat verdachte niettemin heeft gehandeld onder invloed van een drang waaraan zij geen weerstand kon bieden zonder zich aan het optreden van een zodanige drang willens en wetens te hebben blootgesteld. Volgt vernietiging en verwijzing van de zaak naar een aangrenzend Hof.

Rechtsoverwegingen

Het Hof meende dat de vrouw zich willens en wetens in de positie heeft gebracht, dat deze situatie in het gebeurde uitmondde. Er is dus sprake van culpa in causa. De HR is het hier niet mee eens. ‘t Hart concludeert dat eerst moet worden gekeken of er sprake is van een schulduitsluitingsgrond, voordat men aan de zogenaamde culpa in causa toekomt.

Kroongetuige Karman, HR 01-06-1999, NJ 1999, 567

Casus
K. wordt verdacht van betrokkenheid bij vervoer van hashish. Het OM sluit met K. een overeenkomst met de toezegging, dat als K. verklaringen aflegt over zijn rol en over de rol van de andere betrokkenen in de zaak, hij geen gevangenisstraf opgelegd krijgt. Het gaat hier om een getuigenis in het Octopus- proces.

Rechtsvraag
1. Welk gevolg kan de Hoge Raad verbinden aan een overeenkomst die gesloten wordt met een kroongetuige, maar welke overeenkomst later onrechtmatig blijkt?
2. Als een toezegging aan een kroongetuige onrechtmatig is, kan dit gezien worden als
      minachting voor de rechter?

Hoge Raad
Ad1. Het hof had het OM niet- ontvankelijk verklaard, omdat het OM de kroongetuige een toezegging had gedaan die in strijd was met de wet (art.553 Sv), namelijk dat aan de getuige geen straf opgelegd zou worden. Door deze toezegging heeft het OM een ernstige inbreuk op de beginselen van een behoorlijke procesorde gedaan. Centraal stond bij de mening van het hof het algemeen belang, namelijk het belang van de gemeenschap bij normhandhaving door middel van berechting. Dat door je te houden aan het wettelijk systeem het algemeen belang gediend wordt, was een mening die door zowel het hof als de Hoge Raad gedeeld werd. Omdat dit gemeenschappelijk belang van zo'n fundamentele aard is, kan schending ervan tot niet- ontvankelijkheid leiden. Ook als dat betekent dat de verdachte geen nadeel ondervonden heeft. Grove of opzettelijke schending van het recht op een eerlijk proces is niet meer de enige voorwaarde voor niet- ontvankelijkheid van het OM.

Ad. Volgens de Hoge Raad heeft het OM geen bevoegdheid om een overeenkomst met een kroongetuige te sluiten en hierdoor heeft het OM de strafvorderlijke verhouding tussen zichzelf en de rechter miskend. De rechter beslist zelfstandig over de straf die opgelegd wordt en het OM heeft de verplichting die beslissing uit te voeren.
 

Letale longembolie (HR 12-09-1978, NJ 1979/60)

Casus

Een dronken man rijdt tegen een auto aan met zijn bestelbusje. De inzittende van de auto komt te overlijden. Een medepassagier van de dronken man wordt met ernstig letsel in het ziekenhuis opgenomen. Door de noodzakelijke bedrust van de patiënt als gevolg van het oplopen van de letsels, heeft hij longembolie opgelopen, waaraan hij overleden is. Verdachte wordt vervolgd en veroordeeld wegens dood door schuld door botsing ex art. 36 WVW. Hij verweert zich door te stellen, dat de opgelopen letsels van het slachtoffer niet noodzakelijkerwijs tot de dood hadden behoeven te leiden. De dood van het slachtoffer is het gevolg geweest van de fatale longembolie.

Rechtsvraag

Wanneer is er sprake van een causaal verband?

Hoge Raad

De Hoge Raad moet oordelen of er voldoende causaal verband bestaat tussen de gedraging van de verdachte en het overlijden van het slachtoffer. Voor de bepaling of er causaal verband bestaat, maakt de Hoge Raad gebruik van de leer van de redelijke toerekening. Daarbij wordt gekeken of het gevolg van zodanige aard is dat het redelijkerwijs het niet kan worden toegerekend. Het optreden van letale longembolie is niet van zodanige aard, dat het overlijden van het slachtoffer redelijkerwijs niet meer als gevolg van de botsing zou kunnen worden toegerekend aan de dader. De vraag waar het hier op aankomt, is of het verband tussen het ongeluk en de dood van het slachtoffer zodanig was, dat van veroorzaken in de zin van art. 36 WVW gesproken kan worden. De Hoge Raad zegt nu dat dit verband inderdaad voldoende is, namelijk "niet van zodanige aard dat het redelijkerwijze niet meer als gevolg zou kunnen worden toegerekend".

Noot

De vraag waar het hier op aankomt, is of het verband tussen het ongeluk en de dood van het slachtoffer zodanig was, dat van veroorzaken in de zin van art. 36 WVW gesproken kan worden. De Hoge Raad zegt nu dat dit verband inderdaad voldoende is, namelijk "niet van zodanige aard dat het redelijkerwijze niet meer als gevolg zou kunnen worden toegerekend". Het valt op dat er niet meer wordt gesproken over de mate waarin het gevolg voor- of achteraf voorzien had kunnen worden. Het zou kunnen dat de Hoge Raad nu ook in strafzaken gaat proberen hoever hij met dit van elke voorzienbaarheid losgemaakte criterium kan komen.

Lokauto (HR 06-10-2009, NJ 2009/503)

Casus

Vanwege het grote aantal gepleegde auto-inbraken heeft de politie in Amsterdam op 10 maart 2006 een personenauto als ‘lokauto’ op de Plantage Muidergracht in Amsterdam geplaatst. In de afgesloten auto lagen verschillende goederen zoals een navigatiesysteem van het merk Tom Tom. Dit dummy navigatiesysteem was van buiten de auto zichtbaar voor voorbijgangers. De politie heeft tegenover de auto een observatiepost geplaatst en bemand. Kort nadat de lokauto was geparkeerd, werd de autoruit door de verdachte ingeslagen met een steen. De verdachte heeft het navigatiesysteem gestolen, waarna hij vervolgens is aangehouden. De officier van justitie had toestemming verleend voor de inzet van het lokmiddel.

De raadsman heeft bepleit dat het hof het OM niet-ontvankelijk moest verklaren omdat de inzet van een zogenaamde lokauto onrechtmatig is. De politie zou niet bevoegd zijn, het gebruik van een lokauto zou onrechtmatig zijn in het zich voordoende geval waarin er geen verdachte bekend is, en het gebruik van een lokauto was in dit geval niet proportioneel.

Hoge Raad

De Hoge Raad bepaalt dat ook het gebruik van een lokauto op zichzelf niet ongeoorloofd is, ook al steunt dit niet op een specifieke wettelijke regeling. Hierbij verwijst hij naar het Lokfiets-arrest. Ook is in het onderhavige geval geen sprake van onrechtmatige plaatsing van een lokauto. Met toepassing van het Tallon-criterium stelt de Hoge Raad: “Het oordeel van het Hof dat onder genoemde omstandigheden de plaatsing van die lokauto niet onrechtmatig was omdat daardoor (a) de verdachte niet is gebracht tot andere handelingen dan die waarop zijn opzet reeds tevoren was gericht, en (b) de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit niet zijn geschonden, geeft niet blijk van een onjuiste rechtsopvatting en is niet onbegrijpelijk. De Hoge Raad neemt hierbij in aanmerking dat - naar volgt uit het verhandelde ter terechtzitting - de politie te dezen niet meer heeft gedaan dan het plaatsen van een onopvallende auto met daarin een mobiele telefoon en een (dummy van een) navigatiesysteem op een plek waar veel inbraken in of uit auto's worden gepleegd, om vervolgens af te wachten wat er met de lokauto zou gebeuren.”

Kern

i.c. refereert de Hoge Raad aan de vaststelling van het gerechtshof dat een lokauto met toestemming van de officier van justitie is ingezet. In dit arrest pas de Hoge Raad de criteria toe die in het Lokfiets-arrest zijn geformuleerd.

Medeplichtigheid en opzet (HR 22-03-2011, LJN BO4471)

Casus

Verdachte heef het mes verschaft waarmee een ander vervolgens een poging tot doodslag resp. zware mishandeling heeft begaan. Verdachte heeft hierover verklaard dat hij het mes heeft gegeven omdat die ander werd aangevallen en hij zich bedreigd voelde en dat hij niet wist of kon weten dat die ander met het mes zou gaan steken. Het hof oordeelt verdachte medeplichtig aan poging tot doodslag resp. zware mishandeling.

Hoge Raad

Het hof heeft bewezenverklaard dat verdachte opzettelijk een middel heeft verschaft tot het plegen van een misdrijf. Daartoe is vereist dat niet alleen wordt bewezen dat verdachtes opzet telkens was gericht op het verschaffen van middelen als bedoeld in artikel 48, aanhef en onder 2º Sr, maar tevens dat verdachtes opzet al dan niet in voorwaardelijke vorm was gericht op het door de dader gepleegde misdrijf (het gronddelict). Daarbij verdient echter opmerking dat uit artikel 47, 48 en 49 Sr, gelezen in onderling verband en samenhang, volgt dat enerzijds ten aanzien van de medeplichtige bij de bewezenverklaring en kwalificatie moet worden uitgegaan van de door de dader verrichte handelingen, ook indien het opzet van de medeplichtige slechts was gericht op een deel daarvan, en dat anderzijds het maximum van de aan de medeplichtige op te leggen straf een derde minder bedraagt dan het maximum van de straf, gesteld op het misdrijf dat de medeplichtige voor ogen stond.

De term ‘handelingen’ (van de dader) is onder meer ontleend aan artikel 49 lid 4 Sr, waarop het hiervoor weergegeven toetsingskader mede steunt. Dat toetsingskader betreft de aansprakelijkheid van de medeplichtige, zoals die mede tot uitdrukking komt in de kwalificatie die het te zijnen laste bewezenverklaarde oplevert. Daarom gaat het bij de ‘handelingen’ van de dader in het bijzonder om het desbetreffende gronddelict, met inbegrip van de bestanddelen daarvan. Daarbij sluit aan dat dat opzet van de medeplichtige niet gericht behoeft te zijn op de precieze wijze waarop het gronddelict wordt begaan (vgl. HR 4 maart 2008, NJ 2008, 156 (Globaal opzet)). Er is dus vooral een kader geschapen voor die gevallen waarin het opzet van de medeplichtige niet geheel is gericht op het door de dader gepleegde gronddelict en het opzet van de medeplichtige in die zin afwijkt van het opzet van de dader.

Mede gelet hierop moet ten aanzien van de uitdrukking ‘een deel daarvan’ worden aangenomen dat ingeval het (voorwaardelijk) opzet van de medeplichtige niet (volledig) was gericht op het gronddelict, het misdrijf waarop het opzet van de medeplichtige wel was gericht, voldoende verband moet houden met het gronddelict.

Of van een dergelijk verband sprake is, is afhankelijk van de concrete omstandigheden van het geval. Een algemene regel daaromtrent laat zich dus bezwaarlijk formuleren. Nochtans zal doorgaans kunnen worden aangenomen dat dit verband bestaat indien het misdrijf waarop het (voorwaardelijk) opzet van de medeplichtige was gericht, een onderdeel vormt van het gronddelict, zoals het geval is bij een misdrijf dat is begaan onder strafverzwarende omstandigheden. Maar ook in andere gevallen, waarbij

Melk en Water (HR 14-02-1916, NJ 1916, 681)

Relevant artikel

Art. 47 Sr.

Casus

Een veehouder heeft zijn melk aangelengd met water. Hij laat een werknemer de aangelengde melk afleveren onder de benaming volle melk. De veehouder wordt verdacht van het in strijd met art. 303 APV doen afleveren van melk onder de benaming volle melk, terwijl daaraan water is toegevoegd. Het doen plegen van een strafbaar feit is in strijd met artikel 47 lid 1 Sr.

De verdachte veehouder verweert zich door te stellen dat ten onrechte niet is onderzocht of de feitelijke dader, zijn werknemer die de melk afleverde, niet aansprakelijk is. De veehouder stelt zich op het standpunt dat de feitelijke dader, zijn werknemer, aansprakelijk kan worden gesteld voor dit strafbare feit, omdat de strafbepaling in art. 303 APV geen schuld vereist. Het feit dat de werknemer niet bekend was met de samenstelling van de af te leveren melk doet volgens de verdachte niet af aan zijn aansprakelijk, want immers is er geen schuld vereist.

De Hoge Raad denkt hier anders over. Van de feitelijke dader in kwestie kan niet verlangd worden de melk te onderzoeken op zijn samenstelling. Dan rest bij de Hoge Raad de vraag of het gerechtvaardigd is dat iemand waarvan redelijkerwijs niet verlangd kan worden onderzoek te verrichten naar het te verkopen product wel aansprakelijk gesteld kan worden voor de misleidende benaming waaronder het product wordt verkocht.

Rechtsvraag

Is art. 47 lid 1 sub 1, 'doen plegen', ten onrechte toegepast?

Rechtbank

De rechtbank besliste dat de knecht als ondergeschikte van de veehouder niet geacht kon worden gerechtigd te zijn geweest te onderzoeken of aan de melk die hij van zijn baas moest afleveren water was toegevoegd, zodat de knecht straffeloos bleek en de veehouder dus strafbaar was.

Hoge Raad

De Hoge Raad sloot zich bij de opvatting van de rechtbank aan, overwegende ‘dat toch niets, zeker niet de geschiedenis van het Wetboek van Strafrecht, dwingt ertoe om aan te nemen, dat bij het niet vermelden van schuld als element in de omschrijving van een strafbaar feit de wetgever het beginsel hanteert dat bij afwezigheid van alle schuld toch strafbaarheid moet worden aangenomen, tenzij er een grond tot uitsluiting daarvan in de wet mocht zijn aangewezen; dat om deze tegen het rechtsgevoel en het beginsel ‘geen straf zonder schuld’ indruisende leer te aanvaarden, de noodzakelijkheid daarvan uitdrukkelijk uit de omschrijving van het strafbare feit zou moeten volgen, hetgeen ten deze niet het geval is’. De Hoge Raad introduceerde zo de buitenwettelijke schulduitsluitingsgrond, te weten: afwezigheid van alle schuld (avas) voor het geval de schuld niet in de delictsomschrijving voorkomt en er geen beroep op een wettelijke schulduitsluiting mogelijk is.

Men kan zeggen dat bij dit arrest de leer van het materiële feit werd verlaten.

Motorpapieren (HR 22-11-1949, NJ 1950, 180)

Casus

Iemand bestuurt een voertuig, zonder daarvoor de benodigde papieren te hebben. Verdachte wordt vervolgd wegens het niet bezitten van een zogenaamd nationaliteitsbewijs. De verdachte heeft voordat hij op de motor stapte een gesprek gehad met de politieambtenaar. De ambtenaar heeft uitgelegd welke papieren noodzakelijk waren, maar heeft het nationaliteitsbewijs niet genoemd. Om deze reden beroept de verdachte zich op afwezigheid van alle schuld.

Verdachte werd vervolgd wegens het niet bezitten van het nationaliteitsbewijs. Hij is ontslagen van rechtsvervolging op grond van afwezigheid van alle schuld. Bij de Hoge Raad staat de vraag centraal of hier sprake is van de strafuitsluitingsgrond afwezigheid van alle schuld.

Rechtsregel

Aannemelijk is gemaakt dat de verdachte na het gesprek met de politieambtenaar in de veronderstelling heeft verkeerd dat hij alle vereiste papieren in zijn bezit had. De verdachte hoefde niet te vragen of hij een nationaliteitsbewijs nodig had. Zo'n gedachte hoeft niet op te komen bij een verontschuldigbare onbewustheid van het verboden zijn van de handeling. Er is alleen straffeloosheid als de verdachte informatie heeft ingewonnen bij een dusdanig gezaghebbende bron, dat hij in redelijkheid op de juistheid van de informatie af mocht gaan. Dat was hier het geval en daarom werd de verdachte ontslagen van alle rechtsvervolging. Verontschuldigbare dwaling omtrent de wederrechtelijkheid is een strafuitsluitingsgrond, ook al staat de onrechtmatigheid niet genoemd als element in de wettelijke omschrijving.

Nalatige inspecteur (HR 02-10-1979, NJ 1980, 243)

Casus

Een opsporingsambtenaar constateerde op heterdaad een parkeer-overtreding ex art. 81 lid 2 aanhef en onder a RVV (oud) en zag de automobilist (verdachte) naar de op het trottoir geparkeerde auto toelopen. De opsporingsambtenaar vroeg aan de verdachte of hij eigenaar en houder van het voertuig (een Lada) was. De verdachte verklaarde: ik ben eigenaar en houder van deze auto en heb deze geplaatst als hij nu staat. De opsporingsambtenaar relateerde bovenstaande in een ambtsedig opgemaakt p.v. dat de Rechtbank voor de bewezenverklaring had gebezigd. Aan de HR werd gevraagd een oordeel te geven ten aanzien van de rechtsvraag of de Rb dit  p. v. voor de bewezenverklaring mocht bezigen, nu de opsporingsambtenaar aan de verdachte niet de mededeling ex art. 29 lid 2 Sv had gedaan.

Hoge Raad

De vraag van de verbalisant aan de verdachte of hij eigenaar en houder van bedoeld voertuig was en of hij dat voertuig zo had geplaatst als verbalisant het had aan getroffen onder de bijzondere omstandigheden als vraag van verhoor moet worden aangemerkt.

De Rb had in haar vonnis feitelijk vastgesteld dat de mededeling ex art. 29 lid 2 Sv achterwege was gebleven. De verklaring van de verdachte had slechts als bewijsmiddel mogen meewerken indien de Rb tevens als vaststaand had aangenomen dat de verdachte door het ontbreken van de mededeling niet in zijn belang kon zijn geschaad (relativering van nietigheid). De Rb had in haar vonnis hieromtrent niets vastgesteld. De HR vernietigt derhalve het bestreden vonnis.

Cruciale overweging kolom r 10 v.b. t/m r 10 vb.

In het arrest plastic boodschappentasje (HR 29-9-1981 NJ 1982:258, verplicht) heeft de HR bepaald dat een gesprek op straat (in casu vroegen surveillerende agenten een hun bekende persoon, die op straat liep, wat er in de plastic tas zat die hij droeg waarop deze persoon antwoordde 'boeken', waarna de agenten vroegen waar hij deze had gekocht), geen verhoor is als bedoeld in art. 29 lid 2, dus ook de cautie niet gegeven behoefde te worden, er was immers nog geen sprake van een verdachte.

Onbehoorlijk gedrag (HR 02-04-1985, NJ 1985, 796)

Casus

Twee agenten van de spoorwegpolitie treffen op Centraal Station Rotterdam een vrouw aan die met haar schoenen op een stoel zit. De agenten verzoeken de vrouw haar voeten weg te halen. Daarop begint de vrouw heftig te schelden. Zij wordt vervolgd wegens onbehoorlijk gedrag. De vrouw wordt de overtreding van art. 4 Algemeen Reglement Vervoer tenlastegelegd: "het is verboden op enig gedeelte van de stations of in de treinen te vechten dan wel zich op andere wijze onbehoorlijk te gedragen".

De verbindendheid van deze delictsomschrijving werd betwist vanwege te grote vaagheid. Bij dit openbaar vervoerdelict zijn er vermoedelijk honderden gedragingen die onder deze norm kunnen vallen. Het is onmogelijk om een uitputtende lijst van onbehoorlijk gedrag op te stellen. Dit leidt er toe dat de wetgever genoodzaakt is om de delictsomschrijving open te formuleren.

Rechtsvraag

Is de term "onbehoorlijk gedrag" die staat in art. 4 ARV zo vaag, dat hij in strijd is met art. 1 Sr en art. 7 EVRM?

Rechtsregel

De Hoge Raad achtte de strafbepaling ‘niet onverenigbaar met’ art. 1 Sr en art. 7 EVRM, omdat ‘evenbedoelde norm in zoverre is geconcretiseerd dat het gaat om gedrag op stations en in de treinen, en dat het voorts betreft een norm die, in de bewoordingen van het EHRM in zijn arrest van 26 april 1979, NJ 1980, 146, is inevitably couched in terms which are vague and whose interpretation and application are questions of practice’.

Beslissend is of de norm voldoende concreet maakt welke gedragingen verboden zijn. Op deze manier is bekend wat is strafbaar gesteld en kan de verdachte zijn gedrag daar voldoende op afstemmen. De norm behoeft minder concreet te worden opgesteld als de gedragingen redelijkerwijs niet uitputtend opgenoemd kunnen worden.

De Hoge Raad verwerpt het beroep: art. 4 ARV is niet in strijd met art. 1 Sr en art. 7 EVRM.

Onderzoek smartphone (HR 04-04-2017, ECLI:NL:HR:2017:584)

Casus

Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat hij op Schiphol samen met anderen cocaïne Nederland heeft willen binnensmokkelen. De onder de verdachte in beslag genomen smartphone en bijbehorende simkaart zijn uitgelezen en technisch onderzocht. Dit heeft belastend bewijs tegen de verdachte opgeleverd. Het proces-verbaal vermeldt de 'relevante' contacten, oproepgeschiedenis en berichten uit de iPhone. Bij vier van deze berichten is sprake van de verzending van een foto. Een aantal op de smartphone aangetroffen (WhatsApp-) contacten en ten minste één van de aangetroffen foto’s zijn door de rechtbank en het hof voor het bewijs van het ten laste gelegde gebruikt.

De hele zaak draait om de WhatsApp-gesprekken. De raadsman van de verdachte heeft betoogd dat het onderzoek aan de smartphone van de verdachte op grond van artikel 8 EVRM onrechtmatig is geweest omdat niet alleen toegang tot verkeersgegevens maar ook tot de inhoud van communicatie en privé-informatie van de gebruiker van de smartphone is verkregen. In dat verband voert hij aan dat het ophalen van de gegevens die op die smartphone zijn opgeslagen een inbreuk vormt op het bij artikel 8 EVRM gewaarborgde recht op privacy, terwijl artikel 94 Sv daarvoor een onvoldoende wettelijke grondslag biedt. Volgens de raadsman is dit zo’n ernstig vormverzuim als bedoeld in artikel 359a Sv, dat het gevolg daarvan moet zijn dat al het bewijs dat door het uitlezen van de gegevens van de smartphone van de verdachte is verkregen (met name de Whatsapp-berichten) van het bewijs moet worden uitgesloten.

Volgens het hof mocht de politie de telefoon doorzoeken omdat het Wetboek van Strafvordering de bevoegdheid geeft om voorwerpen die kunnen bijdragen aan de waarheidsvinding, in beslag te nemen. Omdat het hof het verweer verwerpt, richt de raadsman van de verdachte zich tot de Hoge Raad. Hij klaagt dat het Hof bij de verwerping van het verweer dat het onderzoek aan de smartphone van de verdachte onrechtmatig was ten onrechte, althans ontoereikend gemotiveerd, heeft geoordeeld dat art. 94 Sv een voldoende wettelijke grondslag vormt voor het onderzoek in de inbeslaggenomen smartphone van de verdachte.

Hoge Raad

De Hoge Raad stelt dat een opsporingsambtenaar geen voorafgaande goedkeuring van een onderzoeksrechter of officier van justitie nodig heeft om onderzoek te doen naar een in beslag genomen elektronische gegevensdrager. Als de met het onderzoek samenhangende inbreuk op de persoonlijke levenssfeer als beperkt kan worden beschouwd, biedt de algemene bevoegdheid van opsporingsambtenaren, neergelegd in art. 94, art. 95 en 96 Sv, daarvoor voldoende legitimatie. Dit onderzoek moet dan beperkt blijven tot het raadplegen van een gering aantal gegevens. Als er een compleet beeld is verkregen door het onderzoek en dus veel meer gegevens zijn bekeken, dan kan dat onderzoek onrechtmatig zijn jegens de verdachte.

Volgens de Hoge Raad is het hof er ten onrechte van uitgegaan dat de wet wel een basis biedt voor een uitgebreid onderzoek. Het Hof heeft het gevoerde verweer verworpen op de enkele grond dat art. 94 Sv een voldoende wettelijke grondslag vormt voor het door een

Onvoldoende rechts houden in Winssen (HR 01-06-2004, NJ 2005, 252)

Casus

Het gaat in deze zaak om het bewijs van schuld aan een verkeersongeval in de zin van artikel 6 WVW 1994 en de motivering ervan. Verdachte heeft als bestuurster van een personenauto, rijdend met een snelheid van ongeveer 80 km per uur op een tweebaansweg, na een flauwe bocht naar links niet zoveel mogelijk rechts gehouden, maar is plotseling zonder enige aanleiding, zo ver naar links gekomen dat zij daardoor op de verkeerde weghelft terecht is gekomen en daar frontaal in botsing is gekomen met een op die andere weghelft rijdende tegenligger. Verdachte heeft verklaard dat zij kennelijk een soort black-out heeft gehad. Het hof heeft zonder nadere motivering deze verklaring redengevend geacht voor de bewezenverklaring voor zover inhoudende dat de verdachte aanmerkelijk onoplettend en/of onachtzaam heeft gehandeld.

Rechtsvraag

Is er sprake van schuld aan het verkeersongeval?

Hoge Raad

In cassatie kan slechts worden onderzocht of de schuld aan het verkeersongeval in de zin van artikel 6 WVW 1994 – in het onderhavige geval de bewezenverklaarde aanmerkelijke onoplettendheid en/of onachtzaamheid – uit de door het hof gebezigde bewijsmiddelen kan worden afgeleid. Daarbij komt het aan op het geheel van gedragingen van de verdachte, de aard en ernst daarvan en de overige omstandigheden van het geval.

Dat brengt mee dat niet in zijn algemeenheid valt aan te geven of één verkeersovertreding voldoende kan zijn voor de bewezenverklaring van schuld in de zin van bedoelde bepaling. Daarvoor zijn immers verschillende factoren van belang, zoals de aard en de concrete ernst van de verkeersovertreding en de omstandigheden waaronder die overtreding is begaan. Voorts verdient opmerking dat niet reeds uit de ernst van de gevolgen van verkeersgedrag dat in strijd is met één of meer wettelijke gedragsregels in het verkeer, kan worden afgeleid dat sprake is van schuld in vorenbedoelde zin.

Zodanig verkeersgedrag – dat wil zeggen: het verkeersgedrag zoals door het hof blijkens de gebezigde bewijsmiddelen vastgesteld – kan in beginsel de gevolgtrekking dragen dat de verdachte zich aanmerkelijk onoplettend en/of onachtzaam heeft gedragen en dat het verkeersongeval aan de schuld van de verdachte als bedoeld in artikel 6 WVW 1994 te wijten is. Dat kan in concreto evenwel anders zijn indien omstandigheden zijn aangevoerd en aannemelijk zijn geworden – bijvoorbeeld dat de verdachte ten tijde van het ongeval in verontschuldigbare onmacht verkeerde – waaruit volgt dat van schuld in bedoelde zin niet kan worden gesproken.

Onbegrijpelijk is hoe het hof zonder nadere motivering de verklaring van verdachte inhoudende dat zij kennelijk een soort black-out heeft gehad, redengevend heeft geacht voor de bewezenverklaring voor zover inhoudende dat verdachte aanmerkelijk onoplettend en/of onachtzaam heeft gehandeld. Die verklaring strekt immers onmiskenbaar ten betoge dat het verdachte ten gevolge van die plotseling opgekomen en voor haar onvoorzienbare black-out niet te verwijten is dat zij haar voertuig korte tijd niet onder controle had en gedurende die tijdsspanne op de andere weghelft is terechtgekomen. Nu het hof daaromtrent niets heeft overwogen en de bewijsmiddelen ook

Opzet mededader (HR 20-01-1998, NJ 1998, 426)

Casus

In casu is de verdachte samen een ander er op uit getrokken om een inbraak te plegen. Daarbij heeft de ander een vuurwapen meegenomen. Wanneer beide heren op heterdaad door de politie worden betrapt geeft de verdachte meteen gehoor aan de eisen van de politie, maar zijn mededader begint te schieten en daarbij wordt een van de politieagenten zwaar verwond.

De raadsvrouw van de verdachte voert bij het Hof aan dat de opzet van de verdachte niet was gericht op het gedrag van de ander, die begon te schieten. Aan de hand daarvan stelt zij tevens dat er op dit punt geen sprake kan zijn van bewuste samenwerking ten opzichte van de schietpartij en kan de verdachte voor deze handelingen niet veroordeeld worden. Het Hof stelt ten eerste dat beide zich schuldig hebben gemaakt aan woninginbraak gevolgd door geweld.

Rechtsvraag

De vraag die zich in dit arrest voordoet betreft de omstandigheid of de verdachte die zich schuldig met een ander heeft gemaakt aan diefstal/inbraak, ook veroordeeld kan worden ten opzichte van het geweld dat zijn mededader heeft gepleegd tegen de politie.

Hof

Men kan niet stellen, volgens het Hof, dat de verdachte niet aansprakelijk is voor de gedragingen van de ander omdat de verdachte niet heeft geprobeerd zijn mededader af te houden van het plegen van het geweld en tevens wist dat hij een vuurwapen had meegenomen. Door terwijl hij dat wist toch mee te gaan heeft hij willens en wetens de kans aanvaard dat het vuurwapen daadwerkelijk zou worden gebruikt.

Hoge Raad

In het cassatiemiddel stelt de raadsvrouw dat er geen tijd kan zijn geweest voor de verdachte om zijn mededader ervan te weerhouden dat hij het vuurwapen gebruikte. De A-G en de Hoge Raad zijn echter beide met het Hof van mening dat de verdachte de aanmerkelijke kans op geweldpleging heeft aanvaard en daardoor wel degelijk hiervoor aansprakelijk kan worden gesteld.

Overzichtsarrest noodweer(exces) (HR 22-03-2016, ECLI:NL:HR:2016:456)

Onderwerp

Strafrecht. Noodweer en noodweerexces.

Relevante wetsartikelen en beginselen

Noodweer. Noodweerexces. Art. 41 Sr.

Casus

Verdachte heeft op 2 mei 2013 te Rotterdam opzettelijk een slachtoffer van het leven beroofd. Het slachtoffer werd opzettelijk gestoken met een mes, als gevolg waarvan deze overleed. Verdachte beroept zich hiervoor op noodweer.

De precieze feiten worden als volgt vastgesteld. In mei 2013 handelde de verdachte in verdovende middelen. Het slachtoffer was klant bij verdachte en had nog 10 euro schuld. Verdachte is naar de woning van het slachtoffer gegaan. Het slachtoffer had samen met een andere in de woning aanwezige persoon bedacht dat zij de verdachte een lesje wilden leren. Verdachte en slachtoffer raakten in gevecht, waar de andere persoon zich ook in mengde. De deur van de woning was op slot. Verdachte kon deze deur niet openen. Hij werd geslagen met een fles en bedreigd met een mes en is zowel door verdachte als door de andere persoon geschopt. Verdachte werd onder bedreiging van een mes en een fles gedwongen zich uit te kleden en zijn spullen, waaronder de verdovende middelen, af te geven. De andere persoon liep de woonkamer uit. Hij zei dat hij zo terug zou komen en verdachte dan zou vermoorden. Het slachtoffer legde het mes, waarmee hij verdachte had bedreigd, op tafel en liep weg. Verdachte pakte het mes en stak zestien keer op het slachtoffer in.

Hoge Raad

De rechter zal moeten toetsen of aan art. 41 Sr (noodweer) is voldaan. Het moet hierbij gaan om de verdediging van eigen of een anders lijf, eerbaarheid of goed tegen een ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding, waaronder onder omstandigheden mede is begrepen gevaar voor een aanranding. Voor de toetsing aan deze voorwaarden moet worden gekeken naar de omstandigheden van het geval.

De bedreiging van het slachtoffer en de andere persoon aan het adres van verdachte is aan te merken als een ogenblikkelijke, wederrechtelijke aanranding van het lijf van verdachte. Deze aanranding eindigde niet zodra het slachtoffer het mes op tafel legde. De deur van de woning zat immers op slot, wat de derde persoon ging doen was onbekend. Bovendien had het slachtoffer verdachte kort tevoren nog met een mes bedreigd.

Het enkele feit dat verdachte handelde in drugs staat niet in de weg van een beroep op noodweer of noodweerexces. Het Hof meent echter wel dat de verdediging van verdachte niet in verhouding staat tot de aanranding. Hij had immers het mes in handen en kon daarmee ook het slachtoffer bedreigen of de woning op een andere manier proberen te verlaten. Het feit dat hij het slachtoffer zestien keer heeft gestoken is niet proportioneel te noemen. Tevens is het bewezen verklaarde strafbaar. Verdachte heeft verklaard dat hij bang was, dat hij zichzelf niet was en dat hij niets voelde of dacht. De gemoedsbeweging van verdachte is daarom niet als hevig aan te merken. Het Hof oordeelt dat het steken van het slachtoffer geen onmiddellijk gevolg is geweest van de gemoedsbeweging van verdachte. Het beroep

Plastic boodschappentasje (HR 29-09-1981, NJ 1982, 258)

Casus

Twee politieagenten zien de hen bekende junk Raymond P. op 29 maart 1978 om 13.30 u in de Spuistraat te 's-Gravenhage lopen. Raymond P droeg een plastic tas bij zich. De twee agenten liepen naar hem toe. Het daarop volgende gesprek stond als volgt in het p.v. gerelateerd 'op onze vraag wat zich in de tas bevond antwoordde hij dat hij vier boeken hij zich droeg,  wij; verbalisanten, vroegen hem waar hij die boeken had gekocht Raymond P. antwoordde ons dat hij de vier boeken, die hij bij zich droeg, even tevoren bij twee boekwinkels had gestolen.' Vervolgens werd Raymond P. aangehouden ter zake van diefstal.

Hoge Raad

Alléén aan een verdachte moet de mededeling ex art 29 lid 2 Sv worden gedaan. Verdachte is diegene te wier aanzien een redelijk vermoeden van schuld in de zin van art. 27 lid 1 Sv aanwezig wordt geacht. De omstandigheid dat de agenten de hun bekende Raymond P. zagen lopen met een plastic tas, gaf hen: wel aanleiding om naar Raymond P. toe te gaan en hem voormelde vragen te stellen maar werd door hen niet zonder meer beschouwd als een omstandigheid waaruit een redelijk vermoeden van schuld conform art 27 lid 1 Sv voortvloeide. Pas nadat Raymond P. op de tweede vraag had geantwoord dat hij de boeken had gestolen, werd hij als verdachte in de zin van art 27 Sv aangemerkt en had hem de mededeling ex art. 29 lid 2 moeten worden gedaan. Elke verdere vraag moet immers als vraag van verhoor worden aangemerkt.

Cruciale overweging: kolom 6 r. 6 v.b. t/m r 32 v.b. en r.o. 6.2.2. en 6.2.3.

De cautieplicht geldt zowel voor de opsporingsambtenaar als de (zittings)rechter. Uit het arrest plastic boodschappentasje blijkt dat niet snel wordt aangenomen dat iemand verdachte is. Dat heeft het voordeel dat er ook niet al vroeg dwangmiddelen kunnen worden toegepast. Echter alle vragen aan een door een opsporingsambtenaar als verdachte aangemerkt persoon betreffende diens betrokkenheid bij een geconstateerd strafbaar feit worden als verhoor beschouwd en dan geldt de cautieplicht.

Het enkel vragen naar de personalia wordt door de HR niet als verhoor gezien. Mocht de ambtenaar vergeten de cautie te geven dan mag de door de verdachte afgelegde verklaring niet voor het bewijs worden gebruikt, tenzij blijkt dat de verdachte niet in zijn belangen is geschaad, b.v. als hij deskundig is op het gebied van het strafrecht.

Art 30 lid 1 Sv geeft de verdachte het recht op interne openbaarheid, echter indien het onderzoek dit vordert kan kennisneming van bepaalde processtukken de verdachte onthouden worden. (art. 30 lid 2 Sv) Te denken valt hier aan het beïnvloeden van getuigen door de verdachte. Er kan bezwaar gemaakt worden tegen een dergelijke onthouding (art 32 Sv), terwijl art. 31 Sv aangeeft welke processtukken zonder beperking ingezien mogen worden (met een beperking in sub b). Art. 33 Sv geeft aan wanneer alle beperkingen vervallen. Tenzij het belang van het onderzoek het verbiedt heeft

Passiviteit bij Maaspoort (HR 26-09-2006, ECLI:NL:HR:2006:AX9405)

Leerstuk

Deelneming (art. 47 Sr): medeplegen.

Rechtsvraag

Is in casu sprake van passieve aanwezigheid van de verdachte bij de vrijheidsberoving, dat er sprake is van medeplegen in de zin van art. 47 Sr?

Casus

De verdachte kende de betrokkene. Hij kwam hem tegen. De betrokkene was met zijn auto en de verdachte was ingestapt, waarna ze zomaar wat rondreden. Ze gingen naar de cafetaria De Maaspoort. Tijdens die autorit vertelde de betrokkene dat hij een keer was verraden. Eenmaal aangekomen bij de cafetaria, stond daar het slachtoffer. In de portiek kreeg de betrokkene een woordenwisseling met het slachtoffer over het verraad. Verdachte zag dat de betrokken het slachtoffer bij zijn arm vastpakte en vasthield en met hem naar de auto liep. Door de wijze waarop ze naar de auto liepen, begreep de verdachte dat het slachtoffer niet vrijwillig (achterin) instapte. De betrokkene ging op de bestuurdersplaats zitten en de verdachte daarnaast. Bij de Maaspoorthal is verdachte met het slachtoffer uit de auto gestapt en er volgende een woordenwisseling tussen hen. De betrokkene heeft het slachtoffer in de kofferbak van de auto gestopt. De verdachte zag dat de betrokkene een schroevendraaier in de hand had. De betrokkene bedreigde het slachtoffer te steken met de schroevendraaier. Het slachtoffer is onder dwang en tegen zijn wil in de kofferbak ingestapt.

Hof

In hoger beroep heeft de verdachte verklaard dat hij vooraf aan de ontmoeting met het slachtoffer met de betrokkene in zijn auto hadden gesproken over het feit dat deze was verraden, maar dat hij op dat moment nog niet wist door wie. De verdachte heeft ook verklaard dat hij uit de woordenwisseling uit de portiek heeft begrepen dat het slachtoffer de persoon was die de betrokkene had verraden en daarvoor ter verantwoording werd geroepen. De verdachte heeft volgens het Hof eraan bijgedragen dat de betrokkene vervolgens de handelingen kon verrichten en dat het slachtoffer niet vrij was om te gaan en te staan waar hij wilde. Er was dus sprake van de voor medeplegen vereiste bewuste samenwerking en gezamenlijke uitvoering.

Advocaat-Generaal

In casu is de verdachte toevallig bij de omstandigheden betrokken geraakt. Er was geen vooraf beraamd plan en evenmin van stilzwijgende instemming door bij de vrijheidsberoving aanwezig te blijven. Een zodanige nauwe en volledige samenwerking valt niet zelfstandig af te leiden uit de omstandigheid dat de verdachte, die geen van de uitvoeringshandelingen heeft verricht, zich daar van niet heeft gedistantieerd. Anders zou de intense samenwerking als wezenskenmerk van medeplegen ontbreken.

Hoge Raad

Ten aanzien van al het bewijs uit de relevante feiten blijkt dat de verdachte eraan heeft bijgedragen dat de betrokkene de handelingen kon verrichten en dat het slachtoffer niet vrij was te gaan en te staan waar hij wilde. Er was dus sprake van de voor medeplegen vereiste bewuste samenwerking en gezamenlijke uitvoering. De Hoge Raad is het dus eens met de overwegingen van het Hof.

Conclusie

Om van medeplegen van doodslag te kunnen spreken is er nauwe en volledige samenwerking

Remkabel (HR 03-03-2009, NJ 2009, LJN BF8844, 236)

Casus

Verdachte heeft de remkabel van een auto doorgesneden en vervolgens – na ruim een uur –in een telefoongesprek met de eigenaar van die auto een bekennende mededeling geuit met de waarschuwing niet met de auto te gaan rijden. Het hof verwerpt het beroep op vrijwillige terugtred omdat verdachte niet direct in actie is gekomen nadat hij zich het gevaarlijke van zijn handelen had gerealiseerd, maar pas ruim een uur na het doorsnijden van de remleiding telefonisch heeft gewaarschuwd dat hij de remleiding had doorgesneden en in de tussenliggende tijd de mogelijkheid bestond dat van de auto gebruik zou worden gemaakt. Het hof veroordeelt verdachte wegens poging tot doodslag.

Hoge Raad

Of gedragingen van de verdachte de gevolgtrekking wettigen dat het misdrijf niet is voltooid ten gevolge van omstandigheden die van zijn wil afhankelijk zijn, hangt – mede gelet op de aard van het misdrijf – af van de concrete omstandigheden van het geval. Daarbij verdient opmerking dat in geval van een voltooide poging voor het aannemen van vrijwillige terugtred veelal een zodanig optreden van de verdachte is vereist dat dit naar aard en tijdstip geschikt is het intreden van het gevolg te beletten. Bij de beantwoording van de vraag of van zodanig optreden sprake is, is mede van belang of en zo ja, in welke mate het waarschijnlijk is dat het gevolg zou zijn ingetreden na de uitvoeringshandelingen van de verdachte maar vóór de gedragingen waarop het beroep op vrijwillige terugtred is gebaseerd. Hoe waarschijnlijker een dergelijk intreden van het gevolg is, des te minder ligt het in de rede om vrijwillige terugtred aan te nemen.

Voor zover het hof tot uitdrukking heeft gebracht dat in geval van een voltooide poging een beroep op vrijwillige terugtred alleen kan slagen indien de verdachte het intreden van de gevolgen van het delict heeft belet door onmiddellijk in actie te komen nadat hij het gevaar van zijn handelen heeft onderkend, geeft dat oordeel met betrekking tot de aan het optreden van de verdachte te stellen eisen, blijk van een onjuiste rechtsopvatting.

Voor zover het hof die vereisten niet heeft miskend, is zijn oordeel dat het beroep op vrijwillige terugtred moet worden verworpen, niet zonder meer begrijpelijk. Daarbij neemt de Hoge Raad in aanmerking dat het doorsnijden van de remleiding niet eerder dan bij het rijden met de auto een onmiddellijk levensgevaar zou hebben opgeleverd. In de bestreden uitspraak ontbreekt echter enige vaststelling omtrent de mate van waarschijnlijkheid dat, gelet op het gevorderde uur van de dag (na middernacht), door de eigenaar van de auto dan wel door een ander daadwerkelijk gebruik zou worden gemaakt van de auto. De overweging van het hof dat de mogelijkheid bestond dat de eigenaar van de auto en haar echtgenoot in de tussenliggende tijd van de auto gebruik zouden maken, is daartoe onvoldoende.

De Hoge Raad vernietigt de bestreden uitspraak (gedeeltelijk) en verwijst de zaak terug opdat de zaak (in zoverre) op het bestaande hoger beroep opnieuw

Raadsman bij politieverhoor (HR 22-12-2015, ECLI:NL:HR:2015:3608)

Onderwerp

Recht op rechtsbijstand tijdens verhoren

Casus

Ten laste van de verdachte is bewezen verklaard dat hij een gegevensdrager in bezit heeft gehad met daarop afbeeldingen van seksuele gedragingen waarbij een minderjarige betrokken was. Deze bewezenverklaring steunt op meerdere proces-verbalen.

Rechtbank en Hof

Het Hof heeft de door de raadsvrouwe van verdachte gevoerde verweren verworpen. De raadsvrouw heeft betoogd dat het niet meer kan worden vastgesteld wanneer de verdachte met een advocaat heeft gesproken en of hij van zijn recht op rechtsbijstand uitdrukkelijk afstand heeft gedaan. Het dient er dan ook voor te worden gehouden dat hij voorafgaand aan zijn politieverhoren van 2 oktober 2008 niet in de gelegenheid is geweest een raadsvrouw of raadsman te consulteren. Ook is verdachte niet voorafgaand aan ieder verhoor op zijn recht op een advocaat gewezen. De verklaringen moeten volgens haar worden uitgesloten van bewijs. Het hof heeft overwogen dat de "Salduz" jurisprudentie van de Hoge Raad met zich meebrengt dat een verdachte die door de politie is aangehouden, aan artikel 6 EVRM een aanspraak op rechtsbijstand kan ontlenen die inhoudt dat hem de gelegenheid wordt geboden om voorafgaand aan het verhoor door de politie aangaande zijn betrokkenheid bij een strafbaar feit een advocaat te raadplegen en voorts dat de aangehouden verdachte vóór de aanvang van het eerste verhoor dient te worden gewezen op zijn recht op raadpleging van een advocaat. Indien deze vormen worden verzuimd, moet dit in de regel leiden tot uitsluiting van het bewijs van de verklaringen van de verdachte die zijn afgelegd voordat hij een advocaat kon raadplegen.Het hof is van oordeel dat niet is gebleken dat de verdachte voorafgaand aan de verhoren op 2 oktober 2008 gebruik heeft kunnen maken van zijn consultatierecht noch dat hij daarvan ondubbelzinnig heeft afgezien. Daarmee is sprake van een vormverzuim in het voorbereidend onderzoek in de zin van artikel 359a Sv. Een aantal verklaringen van verdachte moet worden uitgesloten van bewijs. Het hof verwerpt het verweer, voor zover dit inhoudt dat een verdachte voorafgaand aan ieder verhoor op zijn recht op consultatie van een advocaat moet worden gewezen, nu de reikwijdte van de zogenoemde Salduz-norm niet zover strekt dat daaraan ook in gevallen als de onderhavige rechten als bedoeld door de raadsman kunnen worden ontleend. Niet alle verklaringen moeten dus worden uitgesloten van bewijs.

Hoge Raad

De Hoge Raad is het niet eens met het cassatiemiddel, inhoudende dat het Hof ten onrechte de verklaring van verdachte waarbij geen raadsman aanwezig was, als bewijsmiddel heeft gebruikt. Met het oog op toekomstige gevallen waarin de vraag aan de orde is of de verdachte aanspraak kan doen gelden op het recht op rechtsbijstand tijdens het politieverhoor heeft de Hoge Raad overwogen dat moet worden vastgesteld dat het EHRM inmiddels, in tegenstelling tot eerdere uitspraken, in een aantal gevallen heeft beslist dat het ontbreken van rechtsbijstand met betrekking tot het verhoor van de verdachte door de politie onder omstandigheden kan worden aangemerkt als een schending het recht op een

Ruimte (HR 14-01-1975, NJ 1975, 207)

Onderwerp

'Redelijk vermoeden van schuld’ en ‘ernstige bezwaren’ Art. 56 en 359 Sv

Casus

Er werd een inval gedaan in ‘Ruimte’, een jongerencentrum. Bij de politie was bekend dat in het jongerencentrum ‘Ruimte’ op grote schaal drugs werd gebruikt en verhandeld, hetgeen op de bewuste avond nog eens werd geconstateerd door een aantal politiebeambten. De verdachte is door een politiebeambte aangewezen als iemand die drugs in zijn bezit had. De verdachte bevond zich op die avond in het jongerencentrum en is onderzocht aan zijn kleding, waardoor werd ontdekt dat hij 30 gram hennep bij zich droeg.

Rechtsvraag

Konden de door het Hof aangenomen feiten ernstige bezwaren opleveren in de zin van art. 56 Sv?

Rechtsgang

Het verweer stelt dat er geen voldoende grond bestond voor het aannemen van ‘ernstige bezwaren’ in de zin van art. 56 Sv, wat nodig is om een verdachte te kunnen onderzoeken aan zijn kleding. Daarom is het bewijs onrechtmatig verkregen en mag dit niet meegenomen worden in de beoordeling.

Het Hof heeft in hoger beroep het vonnis van de Rechtbank bevestigd en de gronden aangevuld. Het Hof stelt vast dat het bij de leiding van de politie bekend was dat er in het jongerencentrum Ruimte verdovende middelen werden gebruikt en verhandeld. Daarbij heeft 1 van de politiebeambten de verdachte aangewezen aan de hoofdagent, dat de verdachte drugs in zijn bezit had. Volgens de HR is er voldoende grond voor het aannemen van ‘ernstige bezwaren’. Het Hof baseerde zijn oordeel op 2 gronden. Het middel bestrijdt er slechts 1 van de gronden. De beslissing van het Hof wordt door de andere grond zelfstandig gedragen. Het beroep wordt verworpen.

Het was voor de HR moeilijk om een oordeel te vellen over deze zaak, omdat het hier gaat om het vaststellen van de bewijzende betekenis van een gegeven. De HR is geen feitenrechter en kon de zaak slechts beoordelen aan de hand van de door het Hof vastgestelde feiten.

Conclusie

Onder de gegeven omstandigheden bestaan er voldoende ernstige bezwaren tegen de aangehouden verdachte. Het Hof heeft dit gebaseerd op 2 gronden. Het middel bestrijdt slechts 1 van de 2 gronden en laat de andere onverlet die de beslissing van het Hof zelfstandig kan dragen.

Schakelbewijs en bewijsminimum (HR 22-12-2015, NJ 2017/39)

Casus

I.c. gaat het om het beroep in cassatie tegen een vonnis van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie van Aruba, Curaçao, Sint Maarten en van Bonaire, Sint Eustatius en Saba, van 10 december 2013. Ten laste van de verdachte is bewezenverklaard dat hij in Curaçao, de Burger King, Tellsell, Living Fashion, Rituals Coffee House en Hollandse Bakkerij, heeft overvallen. De overvallen werden voorafgegaan en vergezeld van bedreiging met geweld.

Het Hof heeft het vonnis van het Gerecht in eerste aanleg van Curaçao (GEA) bevestigd met verbetering van de bewijsmiddelen en onder aanvulling van de overwegingen ten aanzien van het bewijs. De bewezenverklaringen steunt op o.a. het proces verbaal van de respectievelijke medewerkers. Zij hebben de verdachte ook steeds herkend onder een proces-verbaal van fotoconfrontatie.

Door de verdediging was betoogd dat het bewijs van de betrokkenheid van de verdachte bij een van de overvallen, alleen berust op de verklaring van één getuige, namelijk die van aangeefster. Het Hof acht dit feit bewezen mede op grond van het feit dat bij deze overval dezelfde modus operandi is gebruikt als bij de overige feiten, welke erdoor wordt gekenmerkt dat de dader zich in de winkel eerst voordoet als een gewone klant, dan een steekwapen tevoorschijn haalt waarmee hij een personeelslid bedreigt en vervolgens (kas)geld wegneemt. Verder is deze overval gepleegd op een locatie die, hetgeen een feit van algemene plaatselijke bekendheid is, in dezelfde omgeving is gelegen als de plaatsen waar de andere overvallen zijn gepleegd en in welke de verdachte woonachtig is.

Het middel klaagt dat het Hof de bewezenverklaring steeds alleen heeft gesteund op de verklaring van één getuige althans dat de bewezenverklaring niet voldoende is gemotiveerd.

Hoge Raad

Art. 385 lid 3 van het Wetboek van Strafvordering van Curaçao (SvC) is gelijkluidend aan art. 342 lid 2 Sv. Volgens dit artikel kan het bewijs dat de verdachte het tenlastegelegde feit heeft begaan, door de rechter niet alleen worden aangenomen op de verklaring van één getuige. De rechter mag niet tot een bewezenverklaring komen als de door één getuige gereleveerde feiten en omstandigheden op zichzelf staan en onvoldoende steun vinden in ander bewijsmateriaal. Bij de toets of aan het bewijsminimum van art. 342 lid 2 Sv is voldaan, kan het van belang zijn of de feitenrechter zijn oordeel dat dat het geval is, nader heeft gemotiveerd. Dit geldt ook voor art. 385 lid 3 SvC.

Het middel betoogt dat de betrokkenheid van de verdachte bij de overvallen telkens alleen steunt op de verklaringen van de aangeefsters van die overvallen, mist het feitelijke grondslag. Het Hof heeft in de bewijsmotivering van die overvallen ook betrokken dat de door de aangeefsters uiteengezette werkwijze van de dader op onderdelen een kenmerkende gelijkenis vertoont met de modus operandi van de andere overvallen en dat de locatie waar het heeft plaatsgevonden, in dezelfde omgeving is gelegen als de plaatsen waar de andere overvallen zijn gepleegd en in welke de verdachte woonachtig is. Het oordeel van het Hof

Slaan met pistool (HR 24-02-2004, NJ 2004, 375)

Casus

Het gaat in deze zaak om de inhoud van het voorwaardelijk opzet, het bewijs ervan en de afgrenzing met bewuste schuld. Het slachtoffer is door een kogel in de nek geraakt bij een vechtpartij waarbij verdachte een pistool, dat doorgeladen bleek te zijn, meermalen als slagwapen heeft aangewend door van zeer korte afstand in de richting van het hoofd van het slachtoffer te slaan, terwijl hij het pistool bij de kolf – en dus kennelijk met de vingers nabij de trekker – vasthield met de loop in de richting van het slachtoffer, zonder dat hij zich ervan had vergewist of het een (door)geladen pistool betrof. Het hof oordeelt dat sprake is van voorwaardelijk opzet op de dood. Onder de gegeven omstandigheden zijn de kans dat het klaarblijkelijk doorgeladen pistool af zou gaan en daarmee de kans dat het slachtoffer zou komen te overlijden, beide als gevolg van het gedrag van de verdachte, naar algemene ervaringsregels aanmerkelijk te achten. Daarnaast, in aanmerking genomen de aard van de agressieve gedragingen van de verdachte en de omstandigheden waaronder deze zijn begaan, kunnen deze gedragingen worden aangemerkt als zozeer gericht op het mogelijke gevolg – de dood van het slachtoffer – dat het niet anders kan zijn dan dat de verdachte bewust de aanmerkelijke kans op het desbetreffende gevolg heeft aanvaard.

Rechtsvraag

Wanneer is er sprake van voorwaardelijke opzet op een bepaald gevolg?

Hoge Raad

Voorwaardelijk opzet op een bepaald gevolg – zoals hier de dood – is aanwezig indien de verdachte zich willens en wetens heeft blootgesteld aan de aanmerkelijke kans dat dat gevolg zal intreden.

De beantwoording van de vraag of de gedraging de aanmerkelijke kans op een bepaald gevolg in het leven roept, is afhankelijk van de omstandigheden van het geval, waarbij betekenis toekomt aan de aard van de gedraging en de omstandigheden waaronder deze is verricht. Er is geen grond om de inhoud van het begrip ‘aanmerkelijke kans’ afhankelijk te stellen van de aard van het gevolg. Het zal in alle gevallen moeten gaan om een kans die naar algemene ervaringsregels aanmerkelijk is te achten. Voor de vaststelling dat de verdachte zich willens en wetens heeft blootgesteld aan zo’n kans is niet alleen vereist dat de verdachte wetenschap heeft van de aanmerkelijke kans dat het gevolg zal intreden, maar ook dat hij die kans ten tijde van de gedraging bewust heeft aanvaard (‘op de koop toe heeft genomen’). Uit de enkele omstandigheid dat die wetenschap bij de verdachte aanwezig is dan wel bij hem moet worden verondersteld, kan niet zonder meer volgen dat hij de aanmerkelijke kans op het gevolg ook bewust heeft aanvaard, omdat in geval van die wetenschap ook sprake kan zijn van bewuste schuld. Van degene die weet heeft van de aanmerkelijke kans op het gevolg, maar die naar het oordeel van de rechter ervan is uitgegaan dat het gevolg niet zal intreden, kan wel worden gezegd dat hij met (grove) onachtzaamheid heeft gehandeld, maar niet

Stormsteeg (HR 02-02-1988, NJ 1988, 820)

Casus

Een man, met een hand stevig in zijn jaszak geklemd, schrikt als hij vlakbij de Zeedijk in Amsterdam twee agenten ziet aankomen en probeert weg te lopen. De agenten fouilleren de man (art. 9 lid 5 (oud) Opiumwet) en vinden twintig wikkels met een op heroïne lijkende stof. Het gerechtshof heeft in hoger beroep - met vernietiging van een vonnis van de politierechter van 4 december 1984, de verdachte  ter zake van "opzettelijk handelen in strijd met het in art. 2 eerste lid onder C Opiumwet gegeven verbod" veroordeeld tot drie maanden gevangenisstraf, met onttrekking aan het verkeer van de in beslag genomen heroïne.

Namens de verdachte wordt vervolgens als cassatiemiddel ingesteld dat het recht is geschonden en/of vormen zijn verzuimd, waarvan de niet-naleving nietigheid meebrengt.

Verbalisanten misten, volgens het cassatiemiddel, de bevoegdheid verdachte aan de kleding te onderzoeken, nu krachtens art. 9 lid 5 (oud) Opiumwet de bevoegdheid daartoe slechts toekomt aan een opsporingsambtenaar die aan feiten en omstandigheden een redelijk vermoeden van schuld aan overtreding van een bepaling uit de Opiumwet kan ontlenen. De verbalisanten zagen immers alleen een man op de hoek van de Geldersekade en de Stormsteeg die "in versnelde pas probeerde weg te lopen". Dat er rond de Zeedijk wordt gehandeld in verdovende middelen en dat de man op een koude herfstavond zijn hand stevig in zijn jaszak hield, verandert niets aan de conclusie dat verdachte niet als verdachte kan worden aangemerkt.

Hoge Raad

Dat de man over de rijbaan van de Stormsteeg liep, zijn hand stevig in de jaszak hield en kennelijk schrok bij het zien van de verbalisanten, waarop hij bleef stilstaan en vervolgens in versnelde pas probeerde weg te lopen is voldoende reden om aan te nemen dat er sprake was van ernstige bezwaren in de zin van art. 9 lid 5 (oud) Opiumwet. Dit gevoegd bij het feit dat in de omgeving van de Zeedijk veelvuldig verdovende middelen worden verhandeld leidt er toe dat de Hoge Raad van mening is dat hier sprake is van een persoon die verdacht kon worden van een bij de Opiumwet als misdrijf strafbaar gesteld feit. Omdat uit de overlegde stukken geen rechtstreeks en ernstig vermoeden rijst dat het onderzoek aan de kleding heeft plaatsgevonden met overschrijding van de in art. 9 lid 5 (oud) Opiumwet omschreven bevoegdheid, was het Hof niet gehouden ervan te doen blijken dat het een onderzoek heeft ingesteld naar het bestaan van voldoende grond voor een verdenking van een bij de Opiumwet als misdrijf strafbaar gesteld feit en het bestaan van ernstige bezwaren in de zin van art. 9 lid 5 (oud) Opiumwet. De omstandigheid dat de politierechter de verdachte heeft vrijgesproken "daar het ten laste gelegde niet wettig en overtuigend is bewezen" doet hieraan niet af.

A-G Mr Leijten vult het bovenstaande aan door op te merken dat een eventueel in eerste aanleg gevoerd verweer, inzake onrechtmatigheid van de bewijsgaring in hoger beroep, niet hoeft te worden herhaald. In het algemeen

Taxibus (HR 22-02-2002, LJN AD5356; NJ 2002/240)

Casus

De vijfjarige dochter van de eiseres in cassatie is aangereden door een taxibusje. Daarbij liep het kindje dermate ernstig letsel aan haar hoofd op, dat haar hersenen uit haar schedel zijn gevallen. De eiseres in cassatie heeft haar dochter in deze toestand op het wegdek aangetroffen. Deze omstandigheden hebben geleid tot ernstig geestelijk letsel van de moeder. Dit letsel bestond uit een constant herleven van de afschuwelijke beelden van haar dochtertje (posttraumatische stressstoornis). De moeder heeft hiervoor gedurende een aantal jaren zeer intensieve behandeling genoten, echter zonder resultaat. De moeder vordert van de WAM verzekeraar van de chauffeur zowel een materiële schadevergoeding (therapiekosten, kosten van medische expertise en buitengerechtelijke rechtsbijstand) als een bedrag wegens immateriële schade die zij heeft geleden als gevolg van het onrechtmatig handelen van de bestuurder. Ze stelt de bestuurder aansprakelijk voor het geestelijk letsel dat de ze heeft opgelopen door de schokkende confrontatie met het verminkte lichaam van haar dochter.

Het Hof heeft de materiële schadevergoeding geheel toegewezen en wees m.b.t. de immateriële schade een vordering toe van 30.000 gulden (geëist was 100.000).

Hoge Raad

Nabestaanden hebben geen recht op schadevergoeding voor nadeel en verdriet dat zij ondervinden bij het verlies van een dierbare waarvoor een ander aansprakelijk is. Het gaat de rechtsvormende taak van de rechter te buiten te dezer zake in afwijking van het wettelijk stelsel zonder meer een vergoeding toe te kennen. Echter, indien er bij een overtreding van een veiligheids- of verkeersnorm een ernstig ongeval wordt veroorzaakt, handelt diegene niet alleen onrechtmatig tegen de persoon die daardoor gedood is, maar ook tegen degene die door het waarnemen van het ongeval of de directe ernstige gevolgen ervan in emotionele shock terecht is gekomen. Indien uit die emotionele shock geestelijk letsel voortvloeit en het een persoon betreft met wie een nauwe affectieve relatie bestaat, dan is de daardoor ontstane schade vergoedbaar op grond van art. 6:106 lid 1 aanhef en onder b BW.

De aard van de schade brengt met zich mee dat deze schade in het algemeen slechts voor vergoeding in aanmerking komt indien:

1. De betrokkene rechtstreeks wordt geconfronteerd met de omstandigheden waaronder het ongeval heeft plaatsgevonden en;

2. Deze confrontatie bij de betrokkene een hevige schok teweeg heeft gebracht, wat zich met name kan voordoen indien sprake is van een nauwe (affectieve) band met degene die door het ongeval is gedood of gewond geraakt.

Toetsing vervolgingsbeslissing door zittingsrechter (HR 06-11-2012, ECLI:NL:HR:2012:BX4280)

Onderwerp

De rechterlijke toetsing van een vervolgingsbeslissing van het Openbaar Ministerie

Rechtsvraag

Is het Openbaar Ministerie terecht niet-ontvankelijk in de vervolging verklaard wegens het handelen in strijd met beginselen van een goede procesorde?

Casus

De verdachte wordt verdacht van de mishandeling van een persoon. De verdachte stelt dat het Openbaar Ministerie in zijn strafvervolging niet-ontvankelijk moet worden verklaard, omdat deze vervolging in strijd is met de beginselen van een goede procesorde ingevolge art. 167 lid 1 Sv. In het bijzonder gaat het om het beginsel van een redelijke en billijke belangenafweging. Zo stelt de verdachte dat het gaat om een uniek incident dat zich zeer waarschijnlijk nooit meer zal herhalen, het incident niet de kern van de delictsomschrijving van mishandeling raakt, partijen wisselende verklaringen over het gebeurde hebben, de vervolging een grote impact heeft op de verdachte die nog nooit in aanraking is geweest met politie en justitie, de verdachte behoorlijk getergd is door aangeefster en deze laatste zelf geen vervolging van de verdachte wenst.

Hof

Het hof heeft het Openbaar Ministerie in de vervolging niet-ontvankelijk verklaard. Op grond van het opportuniteitsbeginsel uit art. 167 lid 2 Sv. is het aan het Openbaar Ministerie om te besluiten of – en zo ja – wie vervolgd wordt. Het Openbaar Ministerie beschikt hierbij over een ruime discretionaire bevoegdheid. Slechts wanneer zou blijken dat het Openbaar Ministerie bij zijn vervolgingsbeslissing in strijd met verdrag, wet of enig beginsel van een goede procesorde handelt, zou dit tot niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie kunnen leiden. Gelet op de omstandigheden van de betreffende zaak had een verzoeningsgesprek met de betrokkenen meer voor de hand gelegen dan een strafrechtelijke procedure. Dit is echter op zichzelf genomen nog geen reden tot niet-ontvankelijkheid van het Openbaar Ministerie te besluiten. Bij het niet-ontvankelijkverklaren van het Openbaar Ministerie op grond van het ontbreken van een redelijke en billijke belangenafweging door het Openbaar Ministerie, moet in het algemeen terughoudendheid worden betracht. De door de raadsman genoemde punten kunnen er, afzonderlijk beoordeeld, toe niet toe leiden dat er sprake is van een vervolgingsbeslissing die in strijd is met de beginselen van een goede procesorde. Als de omstandigheden tezamen en in onderlinge samenhang worden beschouwd, kan dit evenwel anders zijn. In dit uitzonderlijke geval is hiervan sprake. Gelet op de vermelde omstandigheden, tezamen en in onderlinge samenhang bekeken, en de geringe ernst van het ten laste gelegde feit kan er geen sprake zijn geweest van een redelijke en billijke belangenafweging. Het Openbaar Ministerie heeft gehandeld in strijd met de beginselen van een goede procesorde.

Hoge Raad

De Hoge Raad vernietigt de bestreden uitspraak van het hof. Het uitgangspunt is ex. art. 167 lid 1 Sv. dat het Openbaar Ministerie bevoegd is zelfstandig te beslissen of naar aanleiding van een ingesteld opsporingsonderzoek zal worden overgegaan tot vervolging. De beslissing om over te gaan tot vervolging, leent zich slechts in zeer beperkte mate voor een inhoudelijke toetsing door de rechter. Slechts in uitzonderlijke gevallen is plaats voor

Tolbert (HR 09-12-2008, NJ 2009, 157)

Casus

Verdachte is na het gebruik van amfetamine in een psychose geraakt. In die toestand heeft hij geprobeerd zijn vriendin te doden. Zij wist te ontvluchten door van het balkon te springen. Daarna heeft de verdachte de twee jonge kinderen van zijn vriendin, die zich nog in de woning bevonden, op gewelddadige wijze gedood. Het hof oordeelt dat op basis van verschillende deskundigenverklaringen op zichzelf moet worden aangenomen dat op het moment van het plegen van de feiten geen sprake was van opzet, gelet op de psychose waarin de verdachte toen verkeerde, maar acht niettemin het opzet in voorwaardelijke vorm bewezen omdat verdachte door amfetamine in te nemen bewust de aanmerkelijke kans heeft aanvaard dat hij in een psychose zou geraken en tijdens die psychose gewelddadige handelingen zou kunnen verrichten.

Hoge Raad

Een geestelijke stoornis staat slechts dan aan de bewezenverklaring van het opzet in de weg indien bij de verdachte ten tijde van zijn handelen ieder inzicht in de draagwijdte van zijn gedragingen en de mogelijke gevolgen zou hebben ontbroken. Daarvan zal overigens slechts bij hoge uitzondering sprake zijn.

Met zijn oordeel over het ontbreken van opzet heeft het hof geen inzicht gegeven in zijn gedachtegang. Indien het bij dat oordeel niet van de hiervoor vooropgestelde regel is uitgegaan, heeft het blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting. Indien het die regel wel tot uitgangspunt heeft genomen, is zijn oordeel niet zonder meer begrijpelijk. Zijn vaststelling dat verdachte de vrijheid niet had om zijn wil te bepalen en keuzes te maken, betekent nog niet dat bij hem ieder inzicht in de draagwijdte van zijn gedragingen en de mogelijke gevolgen daarvan heeft ontbroken. Dat verdachte gedurende de psychose ‘ontoerekeningsvatbaar’ was, sluit evenmin uit dat sprake is geweest van opzettelijk handelen. De bestreden uitspraak is in dit opzicht dus ontoereikend gemotiveerd.

Het oordeel van het hof dat sprake is geweest van voorwaardelijk opzet is eveneens ontoereikend gemotiveerd. Uit de door het hof aangenomen bewuste aanvaarding kan niet zonder meer volgen dat verdachte de onderhavige feiten opzettelijk – in de vorm van voorwaardelijk opzet – heeft gepleegd. Dat verdachte het aan zichzelf te wijten heeft dat hij in een psychotische toestand is geraakt zou, bij bewezenverklaring van diens opzet op levensberoving, wel van belang kunnen zijn voor het antwoord op de vraag of sprake is van bijvoorbeeld ontoerekenbaarheid.

De Hoge Raad vernietigt de bestreden uitspraak en verwijst de zaak opdat de zaak op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan.

Cito (HR 24-10-1978, NJ 1979, 52)

Casus

Verdachte wordt vervolgd en veroordeeld wegens poging tot diefstal met bedreiging met geweld in vereniging gepleegd ex art. 312 Sr. Hij en zijn medeverdachte hadden zich onherkenbaar gemaakt door een bromfietshelm op te zetten en de rest van hun gezicht te bedekken met een sjaal. Zijn medeverdachte droeg een pistool en verdachte zelf een lege tas. De deur van het uitzendbureau dat zij wilden beroven was echter gesloten. Vervolgens werden de twee mannen door politieagenten aangehouden. Verdachte verweert zich dat er geen sprake van een poging kan zijn, omdat er nog geen begin was gemaakt met de uitvoering.

Rechtsvraag

De vraag die de Hoge Raad dient te beantwoorden is of er bij de gedraging van de verdachte reeds sprake is van een uitvoeringshandeling of dat er slechts sprake is van een voorbereidingshandeling.

Rechtsregel

Als de verdachten begonnen zijn met uitvoeringshandelingen dan is er sprake van poging tot een misdrijf. De enige reden dat de uitvoering van het misdrijf niet is voltooid is vanwege onafhankelijke omstandigheden buiten de wil van de verdachte en zijn mededader om. De gedragingen van de verdachte en zijn mededader (gemaskerd aanbellen met een geladen pistool) wijzen op uitvoeringshandelingen van het misdrijf, welke niet tot een voltooid misdrijf hebben geleden enkel door omstandigheden van buitenaf. Het gaat hier om gedragingen die naar haar uiterlijke verschijningsvorm zijn gericht op de voltooiing van het misdrijf. De Hoge Raad oordeelt dat er sprake is van een poging tot diefstal met bedreiging van geweld.

Als iemand aanbelt met een gedeeltelijk afgedekt gelaat, een schietklaar vuurwapen en een lege tas, dan kan dit worden gekwalificeerd als een begin van uitvoering. Het misdrijf is alleen niet voltooid omdat de voordeur was gesloten en omdat zij ter plaatse gearresteerd werden.

Verbetering misslag in tenlastelegging (HR 30-09-2008, NJ 2009/494)

Casus

Wegens een aantal overtredingen van de Wegenverkeerswet 1994 en onverzekerd besturen van een auto werd de verdachte in hoger beroep veroordeeld tot hechtenisstraffen, geldboete en ontzeggingen van de rijbevoegdheid. Aan de verdachte is o.a. tenlastegelegd dat hij op of omstreeks 19 juni 2005 te 's-Gravenhage als bestuurder van een auto, dronken en zonder rijbewijs heeft gereden.

Het Hof heeft het ten laste van de verdachte bewezenverklaard. In aansluiting op de bewezenverklaring heeft het Hof het volgende overwogen: "Voorzover in de tenlastelegging taal- en/of schrijffouten voorkomen, zijn deze in de bewezenverklaring verbeterd. Blijkens het verhandelde ter terechtzitting is de verdachte daardoor niet geschaad in de verdediging."

Het ligt op de weg van de rechter om in de tekst van een tenlastelegging voorkomende misslagen te verbeteren, als de verdachte daardoor in zijn verdediging niet wordt geschaad. Zo'n verbetering is niet een wijziging van de tenlastelegging in de zin van art. 313 Sv, maar alleen een vaststelling van de juiste inhoud van de tenlastelegging waarvoor geen medewerking van het OM of van de verdachte is vereist.

Het Hof heeft de in de tenlastelegging vermelde tijdsaanduiding 'op of omstreeks 19 juni 2005' in de bewezenverklaring gewijzigd in 'op 16 september 2005'.

Het middel bevat de klacht dat het hof ten onrechte in de bewezenverklaring de data, vermeld in de tenlasteleggingen, heeft gewijzigd.

Hoge Raad

Het Hof heeft de in de tenlastelegging vermelde tijdsaanduiding 'op of omstreeks 19-06-2005' in de bewezenverklaring gewijzigd in 'op 16-09-2005'. Het Hof had i.c. gelet op de aard van de wijziging, zijn oordeel dat sprake is van een misslag nader behoren te motiveren. Dat geldt ook voor zijn oordeel dat verdachte die noch in eerste aanleg noch in hoger beroep is verschenen door de aangebrachte wijziging niet in zijn verdediging is geschaad.

De Hoge Raad wijst de zaak terug naar het Gerechtshof te 's-Gravenhage, opdat de zaak in zoverre op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan.

Kern

De rechter mag misslagen in de tekst van een tenlastelegging verbeteren, mits de verdachte daardoor in zijn verdediging niet wordt geschaad. Zo een verbetering is niet een wijziging van de tenlastelegging in de zin van art. 313 Sv. Het betreft een vaststelling van de juiste inhoud van de tenlastelegging waarvoor geen medewerking van het OM of van de verdachte is vereist. Dit moet dan wel voldoende worden gemotiveerd.

Vidgen t. Nederland (EHRM 10-07-2012, NJ 2012, 649)

Casus

Vidgen moest zich voor de Nederlandse strafrechter verantwoorden wegens verdenking van het medeplegen van uitvoer van drugs. De XTC was vanuit Nederland via Duitsland naar Australië vervoert in motorblokken. Vidgen had in Australië een importbedrijf van auto-onderdelen. In de strafzaak gaf Vidgen aan dat hij afwist van de transporten van de motoren naar Australië, maar wist niets van het verstoppen van XTC in die motoren. Hij was niet op de hoogte van de aanwezigheid van drugs. Twee medeverdachten (A. en M.) werden in Duitsland veroordeeld voor het drugstransport. M. had tegen de Duitse politie verklaard dat Vidgen wel wist dat er drugs in de motoren zat. Tijdens het vooronderzoek in Duitsland waren zowel Vidgen als zijn advocaat hier niet bij aanwezig. Ook werd Vidgen niet in de gelegenheid gesteld om vragen aan de getuigen voor te leggen. In de Nederlandse strafzaak die volgde tegen Vidgen werden de verklaringen van M. wel als bewijs gebruikt.

De rechtbank veroordeelde Vidgen. In hoger beroep verzocht het hof om de getuigen A. en M. op te roepen om gehoord te worden. Ter zitting beriepen A. en M. zich echter op hun verschoningsrecht. Ook in hoger beroep werd Vidgen veroordeeld. Volgens het hof leverde de weigering van M. om ter zitting te verklaren geen schending van het ondervragingsrecht. Voorts was er volgens het hof voldoende steunbewijs om de eerder in het vooronderzoek afgelegde verklaring van M. te ondersteunen. In totaal bezigde het hof 21 bewijsmiddelen tot het bewijs, waarvan er vier op Vidgen betrekking hadden. In het cassatiemiddel werd geklaagd dat het hof onrecht de verklaringen van M. als bewijs had gebruikt, omdat die verklaringen geen steun vinden in ander bewijsmateriaal i.v.m. de betrokkenheid van Vidgen.

In cassatie oordeelde de Hoge Raad dat aan de plicht van art. 6 lid 3 EVRM was voldaan als de verdediging de betreffende getuige in enig stadium van het geding heeft kunnen ondervragen. Dat de getuige dan geen antwoord heeft gegeven op de vragen, kan de overheid niet worden tegengeworpen, zolang de verdediging maar de eerder door de getuige afgelegde verklaring heeft kunnen betwisten. M.a.w. heeft de overheid zich voldoende ingespannen om optimaal invulling te geven aan de verdedigingsrechten? Als dat zo is, dan maakt het niet of nauwelijks uit dat de getuige de vragen niet heeft beantwoord.

EHRM

Vidgen richtte zich hierna tot het EHRM en klaagde dat zijn veroordeling vrijwel uitsluitend was gebaseerd op de verklaringen van een getuige die hij niet had kunnen ondervragen.

Volgens het Hof kan Nederland niet worden verweten dat het ‘M.’ heeft toegestaan gebruik te maken van zijn rechten uit artikel 6 EVRM. Het Hof kijkt dan verder of de door ‘M.’ afgelegde verklaringen het enige en beslissende (“sole and decisive”) bewijs vormden waarop de veroordeling van eiser was gebaseerd.

De eiser heeft betoogd dat hij niet wist van de plannen voor het smokkelen van XTC en dat het enige bewijs voor zijn criminele intentie bestond uit verklaringen van ‘M’.

Het

Vlinderbom (HR 22-12-2009, NJ 2010,193)

Casus

Het gaat in deze zaak om het bewijs van medeplegen. Verdachte bevond zich samen met een groep jongeren bij het leugenbankje in het centrum van Akkrum. Vervolgens is door een van de leden van de groep een vlinderbom tot ontploffing gebracht in de dakgoot van het tegenover het leugenbankje gelegen gebouw. Verdachte heeft zich op geen enkele moment van deze actie gedistantieerd. Deze ontploffing gaf verdachte, naar eigen zeggen wel een kick. Wanneer de groep zich vervolgens begeeft naar het NS-station te Akkrum, terwijl verdachte de gevolgen van de ontploffing van een vlinderbom kort tevoren heeft kunnen aanschouwen, gaat verdachte met de groep mee om wederom vuurwerk tot ontploffing te brengen. Verdachte verklaart hier tegenover de politie over dat de groep het een goed idee vond en dat het ze allemaal wel een kick gaf. Terwijl een van de jongeren de vlinderbom in de kaartjesautomaat stopt is er niemand van de groep die hem hiervan weerhoudt en blijft de meerderheid van de groep, waaronder verdachte, (al dan niet op enige afstand) kijken wat er gebeurt. Het hof oordeelt dat verdachte zich willens en wetens in een situatie heeft begeven waarvan hij wist of in ieder geval kon weten dat schade en overlast zou ontstaan. Verdachte heeft ingestemd met en is aanwezig geweest bij voormelde vernielingen. Derhalve kan verdachte als medepleger worden gekwalificeerd. Dat verdachte niet zelf daadwerkelijk het vuurwerk tot ontploffen heeft gebracht doet daar niet aan af.

Hoge Raad

Uit de gebezigde bewijsmiddelen en de daaraan toegevoegde bewijsoverweging kan niet zonder meer volgen dat de verdachte telkens zo bewust en nauw met een ander heeft samengewerkt dat sprake is van medeplegen, in aanmerking genomen dat het louter aanwezig zijn bij en zich niet distantiëren van een door een ander gepleegde vernieling, alsmede het louter instemmen met die vernieling, ieder voor zich en in onderlinge samenhang bezien daarvoor onvoldoende zijn. De bewezenverklaring is derhalve niet naar de eis der wet met redenen omkleed.

De Hoge Raad vernietigt de bestreden uitspraak en wijst de zaak terug opdat de zaak op het bestaande hoger beroep opnieuw wordt berecht en afgedaan.

Vuurwerk (HR 31-08-2004, ECLI:NL:HR:2004:AP1187)

Essentie

Poging tot voorhanden hebben van illegal vuurwerk; art. 45 Wetboek van Strafrecht.

Casus

De verdachte heeft verboden vuurwerk bested en wilde dat vuurwerk afhalen bij een loods in Coevorden. Hij is met een bestelauto naar de loods gereden. Daar stond een vrachtwagen vol met vuurwerk en een neergelaten laadlep. Kort voor de aankomst van verdachte, was een ander persoon in zijn bestelauto gearriveerd die eveneens vuurwerk kwam ophalen. De bestelauto van deze betrokkene is de loods ingereden om vuurwerk in te laden. De verdachte en deze betrokkene waren onderwijl met elkaar in contact via zendapparatuur (walkie-talkie) (ro. 3.4).

Hoge Raad

Het Hof oordeelde dat de bewezenverklaarde gedraging van de verdachte naar haar uiterlijke verschijningsvorm moet worden aangemerkt als te zijn gericht op voltooiing van het voorgenomen misdrijf. Dit oordeel geeft, aldus de Hoge Raad, geen blijk geeft van een onjuiste rechtsopvatting, en is evenmin onbegrijpelijk (ro. 3.5).

Zigeunerdames

HR 21 november 2006, NJ 2006, nr. 653

Onderwerp: Misbruik controlebevoegdheid op grond van artikel 160 WVW 1994 leidt niet tot niet-ontvankelijkheid van het OM in de strafvervolging.

Casus: Naar aanleiding van een melding over vijf zigeunervrouwen in een BWM met een bepaald kenteken werd deze BMW staande gehouden. Hierin wordt niets aangetroffen. Andere opsporingsambtenaren treffen een Opel aan met daarin vier à vijf personen, waaronder verdachte. De bestuurster van de Opel komt voor ter zake van diefstal in zeven regio’s. Zij worden staande gehouden op grond van de controlebevoegdheid van de Wegenverkeerswet. De verdachte stelt dat het OM niet-ontvankelijk had moeten worden verklaard in de strafvervolging, omdat de opsporingsambtenaren de hen krachtens art. 160 WVW 1994 toekomende controlebevoegdheid hebben misbruikt. Zij werden niet staande gehouden vanwege de WVW, maar in verband met de verdenking.

Rechtsvraag: Leidt het misbruiken van de controlebevoegdheid op grond van art. 160 WVW 1994 tot niet-ontvankelijkheid van het OM?

Rechtsgang

Gerechtshof: verwerpt het verweer en stelt dat, wat er ook van zij van hetgeen zich heeft afgespeeld voorafgaand aan de staandehouding, vaststaat dat de politie op grond van de WVW bevoegd is om een stopteken te geven en de bestuurster naar haar rijbewijs te vragen. Het OM is daarom ontvankelijk in de strafvervolging. Het Hof vernietigt het vonnis van de rechtbank en veroordeelt de verdachte ter zake van ‘diefstal door twee of meer verenigde personen’ tot vier weken gevangenisstraf.

Advocaat-generaal: concludeert tot verwerping van het beroep.

Hoge Raad: verwerpt het beroep. Het Hof heeft niet voldoende gemotiveerd beslist op het verweer dat de opsporingsambtenaren de hen op grond van art. 160 WVW 1994 toekomende controlebevoegdheid hebben misbruikt. Het Hof had het verweer echter kunnen verwerpen op grond van het volgende.

Voorop moet worden gesteld dat het bestaan van een redelijk vermoeden dat een persoon zich schuldig heeft gemaakt aan een strafbaar feit niet in de weg staat aan het uitoefenen van controlebevoegdheden door de politie, mits bij aanwending van die bevoegdheden tegenover een verdachte de aan deze als zodanig toekomende waarborgen in acht worden genomen.

Het Hof heeft – niet onbegrijpelijk – geoordeeld dat de politie krachtens de WVW bevoegd was om het stopteken te geven en de verdachte, als bestuurster van de auto, naar haar rijbewijs te vragen. Hierin ligt besloten dat de betrokken politieagenten deze bevoegdheid hebben uitgeoefend om zich te vergewissen van de naleving van de bij of krachtens de WVW vastgestelde voorschriften als bedoeld in het vierde lid van art. 160 WVW 1994. Aan de rechtmatigheid van die uitoefening van deze controlebevoegdheid kan de enkele omstandigheid dat die bevoegdheid is aangewend naar aanleiding van informatie die zou kunnen wijzen op betrokkenheid van een of meer inzittenden van het voertuig bij enig strafbaar feit niet afdoen. Ook als deze stelling juist zou zijn, kan daar immers niet uit worden afgeleid dat de controlebevoegdheid enkel is gebruikt voor een ander doel – het verrichten van opsporingshandelingen – dan waarvoor deze is verleend.

De